|
Nar xar
– hangi, erkak eshak.
2
Shustagar
– yuvg‘ich, murdasho‘y.
287
– Voy-voy! – dedi rahim, – nazari baland bo‘yoqchining
o‘g‘lidan xafa bo‘llem!
qobilboy cho‘ntagidan bir narsa olib, ularning oyog‘i osti-
ga tashladi va o‘zi og‘zini katta ochib, hamyoza tortdi.
– ana pul kerak bo‘lsa ol, sendeklarni bir yil boqadi!
rahim bilan sharifboyning oyoqlari ostiga ikki tillo kelib
tushdi, ular bir oltinlarga va bir qobilboyga qarab qoldilar:
– iybi, kimni o‘ldirding?
– ota kasbim odam o‘ldirish emas.
– inisi bergan! – dedi sharif. – qani, ining bilan ko‘rish-
dingmi, qobil?
– ko‘rishdim.
– odami nag‘z bo‘lg‘on?
– odami nag‘z.
– akun shu qochib yota beraykan-da, – dedi rahim. –
biron chora boqsin-da, aytmading-chi, axe?
– aytdim... payt topib hammamiz toshkand ketmaqchi
bo‘ldik.
– balli-balli! – dedi rahim va sharifga qarab qosh
qoq di. – toshkand ketamiz digani teksiz emas ekan-da,
pala’nalatingni. hay, ish bitti, qobilboy, toshkandga yura-
miz, o‘rusingni ham bir ko‘raylik
1
.
sharif yerda yotgan ikki tilloni olib qobilga uzatdi:
– ma, tillangni kissangga tiq, qobel!
qobil olmadi.
– tillo o‘zlaringga, ikkaving bir tillodan bo‘lib ol.
– achchig‘ingni qo‘y, axe, biz senga dahanaki aytik-da!
qobil kuldi va parvosiz kiyina berdi.
– olmaysanmi, pala’nat.
– o‘zlaringga deyapman-ku, inim senlarga atab berdi.
– bizdan qarzi yo‘q-ku, axe?
– tushunmagan odamlarsan-da! – dedi qobil. – inim,
qochib yotqon holda ularni mehmon qilolmadim, deb senlarga
shu ikki tilloni berib yubordi... endi tushundingmi?
1
Shu vaqtlarda Tоshkеnt ruslar qo‘lida ekanligi unutilmasin (
mual
.).
288
– Voy, pala’nat... hali sen bizni o‘z pulimiz bilan beti-
mizga urding?!.
qobil kuldi. Ular ikkisi birining og‘zidan biri olib, qobilni
past urib, anvarni maqtab ketdilar.
– san otang o‘g‘li emassan, agar otang o‘g‘li bo‘lsang,
mirzo anvardek mehmondo‘st bo‘layding! mirzo anvar meh-
monning betini ko‘rmay, boshidan tillo nisor qilganda, sen
pala’nat bizni do‘konxonaga qamab qo‘yasan! burodaring
bo‘lmasa, qo‘qonjoningni ko‘tarib og‘zingga uraydik, muru-
ningdan mag‘zi saring
1
oqib tushaydi!
qobil bir narsa deb to‘ng‘illadi.
– e, to‘ng‘illama, pala’nat! biz pul oshnosi emas, odam
oshnosi... seni bozori podshoga olib chiqsa, og‘ziga tish bor,
deb sakkiz pulga ham olmaydi, ba xudo!
Ular shu hangomaning ustida edilarki... Chorsudagi shov-
qin-suron ichidan bahaybat bir hayqiriq eshitildi; bozor
olag‘ovuri birdan kesilib, bu uchovi ham tashqariga quloq
solib qoldilar:
– ey-y-y-y. bozor aro yig‘ilishib gul terganlar!
qasam yodlab, podshoga so‘z berganlar!
mirzo anvar otliq elga ma’lum kishi,
o‘rda ichra qalamkashlik erdi ishi.
arzimagan gunohiga qochdi, ketdi.
bundan andak podshohga ozor yetdi.
Uning do‘sti sultonali nomlik mirzo
bu qochishdan chekmakdalar behad izo.
mirzo anvar gunohida toyildi zor
2
,
Xaloyiqni to‘xtatishdan maqsadim bor.
erta peshin asnosida sultonali
orsiz anvar gunohiga o‘lgay, bali.
Jamiyatda hozir bo‘lsa osiy anvar
yoki uning do‘sti, oshnosidin birar.
Gunohingga sultonali o‘lar, desin,
1
Mag‘zi sar
– miya qatig‘i.
2
Gunоhida tоyildi zоr
– gunоhiga qоldi bеchоra.
289
erta peshin vaqti, afsus, so‘lar desin.
iymonli qul nafsi uchun do‘stin sotmas,
Gunohi yo‘q oshnasini o‘tga otmas.
quloq solgan gunohsizning faryodiga
dard qolmagay, yetar har vaqt murodiga!
Jarchi to‘xtadi, shovqin-suron yana eskicha davom etdi.
Jar ning davomida qulog‘i tikkayib, ko‘zi katta ochilgan qo-
bilboy sukutga ketdi...
– nega xomush to‘xtading, qobil? akun jarching nima
deb vaqirlaydi?
qobil javobsiz boshini chayqadi.
– Gapur, – dedi sharif, – mirza anvar, osiy anvar, de-
yapti chog‘i?
qobil yana javob bermadi.
– Zaboning bor, axe, burodaringni tutkanlar-chi?
– yo‘q.
– bo‘lmasa nega undaychikin xomush to‘xtading?
– endi tutmakchilar...
– endi, tutmakchilar? – deb zaharxanda qildi rahim. –
dardi harinani tutadi!
– tushunmay yotibsanlar, anovi kun biz bir mirzoning
uyiga borgan edik-a?
– hay.
– ana shuni, sen anvarning do‘sti eding, deb barimta
1
ush-
laganlar... ertagacha anvar kelmasa, shu sultonalini o‘ldurar
emishla r!
...qobil do‘konxona eshigini yopib, o‘rtoqlari yoniga kel-
di. Uchovi bir necha vaqt xomush o‘tirdilar.
– shu bevafo dunyoga bir ish qilamiz, qobilboy, – dedi
yana ko‘zi olalangan rahim. – dayusingni zindoni qayerga?
– Zindonni nima qilasan?
– ana men bor, ana sharif, ana sen! – dedi rahim. –
shu tunga uchovimiz borib yo o‘lamiz, yo shu bechorangni
ro‘shnolikka olamiz!
1
Barimta
– garоvga, kafilga оlish.
10 – adabiyot, 7-sinf.
290
qobil manglay ostidan sharifga ko‘z yubordi. sharif ku-
limsirab, rahimga qaradi.
– e, senga chi balo shud
1
?
– hechchi – dedi rahim. – akun biz dunyoga nima olib
bora miz, hay o‘lluk: dunyoga o‘n tilla pulimiz qolaydimi yo
uyga sochini tarab to‘xtagan xotunimiz qolaydimi!
– yo‘q, qolaytikoni yo‘q! – dedi kulib sharif.
– dastasha gir! – dedi rahim sharif bilan qobilga ikki
qo‘lini cho‘zib. Ular ikkisi ham iljaygan ko‘yi qo‘llarini ber-
dilar. lafzaton yakmi?
– yak-yak, rahim dav!
– hazilash nest?
– nest!
– tamom, – dedi ikki qo‘lini bo‘shatib rahim. – shud!..
Do'stlaringiz bilan baham: | 
