Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik-majmua

sodda vazn
 deyiladi. masalan:
qani, ayt, maqsading nimadir sening? 
–  11 bo‘g‘in
nega tilkalaysan bag‘rimni, ohang? 
–  11 bo‘g‘in
nechun kerak bo‘ldi senga ko‘z yoshim,  –  11 bo‘g‘in
nechun kerak, rubob, senga shuncha g‘am? –  11 bo‘g‘in
misralardagi  bo‘g‘inlar  miqdori  ikki-uch  xil  ko‘rinishda 
bo‘lsa, 
qo‘shma vazn
 deb ataladi. qo‘shma vaznda bo‘g‘inlar 
miqdori bir xil bo‘lmagan misralarning muayyan tartibi she’r 
oxirigacha qat’iy saqlanadi. masalan, mirtemirning

---

53
alisherga alla aytib uxlatgan 
– 11 bo‘g‘in
sen – ona. 
– 3 bo‘g‘in
og‘ushida bobur kamolga yetgan 
– 11 bo‘g‘in
sen – ona. 
– 3 bo‘g‘in
misralari  bilan  boshlanuvchi  she’rida  barcha  toq  misra-
lardagi  bo‘g‘inlar  miqdori  bir  xil  va  barcha  juft  misra-
lardagi  bo‘g‘inlar  miqdori  boshqacha  xil  ko‘rinishga  ega. 
e.Vohidovning  «majnuntol»  she’rini  ham  qo‘shma  vaznga 
misol qilish mumkin: 
qubbon sohilida qomating bukib, 
– 11 bo‘g‘in
oltin barglaringni ko‘l uzra to‘kib, 
– 11 bo‘g‘in
nimalar haqida surasan xayol, 
– 11 bo‘g‘in
so‘yla, majnuntol? 
– 5 bo‘g‘in
ko‘rib turganingizdek, mazkur she’r bandlarining so‘nggi 
to‘rtinchi  misrasi  bo‘g‘inlar  miqdori  yuqoridagi  misralar-
dan farq qiladi. mana shu 11–11–11–5 ko‘rinish to she’rning 
oxirigacha davom etadi.
barmoq she’r tizimida misralardagi bo‘g‘inlarning muay-
yan  guruhlarga  bo‘linishi
  turoq
  deb  ataladi.  bo‘g‘in larning 
qanday ko‘rinishda turoqlarga bo‘linishi esa she’rning o‘ziga 
xos ritmi, ohangini keltirib chiqaradi.
solishtiring:
4 
5
Garchi shuncha/ mag‘rur tursa ham 
4+5=9
piyolaga/ egilar choynak. 
4+5=9
shunday ekan/ manmanlik nechun, 
4+5=9
kibr-u havo/ nimaga kerak? 
4+5=9
yoki
    6  
5 
tuproq ko‘chalardan/ chopgan bolalik, 
6+5=11
yillar changi ichra/ asta yo‘qoldi. 
6+5=11
bolalik ketdi-yu/ sho‘x suhbatlarda 
6+5=11
Uni kula-kula/ eslamoq qoldi. 
6+5=11

---

54
she’rdagi  turoqlar,  misralar  yoki  bandlar  orasidagi  to‘xta-
lish