Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7- sinfi uchun darslik

&

---

35
BIR NOMA’LUMLI BIRINCHI
DARAJALI TENGLAMALAR
Tenglama va uning yechimlari
Ushbu masalani yechaylik.
Masala.
Qalam va chizg‘ich birgalikda 370 so‘m turadi.
Qalam chizg‘ichdan 90 so‘m arzon. Chizg‘ichning bahosini
toping.
Aytaylik, chizg‘ich 
x
so‘m tursin, u holda qalam (
x
-
90)
so‘m turadi. Masalaning shartiga ko‘ra
-
x
x
+(
90) = 370,
bundan 
-
=
=
=
2
90 370, 2
460,
230.
x
x
x
Javob: Chizg‘ich 230 so‘m turadi. 
+
-
=
(
90) 370
x
x
tenglikda 
x
harfi noma’lum sonni yoki qis-
qacha noma’lumni bildiradi.
Harf bilan belgilangan noma’lum son qatnashgan tenglik
tenglama
deyiladi.
Tenglik belgisidan chap va o‘ngda turgan ifodalar tengla-
maning chap va o‘ng qismlari deyiladi. Tenglamaning chap
yoki o‘ng qismidagi har bir qo‘shiluvchi tenglamaning hadi
deyiladi.
-
=
2
90 370
x
tenglamada chap qism 2
x
-
90, o‘ng qism esa
370. So‘ngra 
x
= 230 bo‘lganda shu tenglamaning chap qismi
370 ga teng, chunki 2 · 230
-
90 = 370; o‘ng qismi ham 370 ga
teng. Demak, 
x
= 230 bo‘lganda bu tenglama to‘g‘ri tenglikka
aylanadi: 2 · 230
-
90 = 370. Shu 230 soni berilgan 
tenglamaning
ildizi
deyiladi.
Tenglamaning ildizi
deb, noma’lumning shu tenglamani
to‘g‘ri tenglikka aylantiradigan qiymatiga aytiladi.