|
So'zlarni namunadagidek yozin
Namuna: Shaxslar:
Narsalar: nima^mtob, ...
Shaxs va^j^r^ "nominl^bildirib, kim? yoki nima? so‘m^g^ javob bo'lgan so'zlar ot deyiladi. /Ctopon, stol, chaqmoq, o‘rdak, randa, binokor, \oilon, quvur kabi so'zlar otlardir.
jff212- mashq. 0‘qing. Ular qaysi so‘z turkumi ekanini ayting. Har bir so‘z guruhiga o'zingiz yana ikkitadan so‘z qo'shing.
Shaxslar: kim? cho‘pon, bo‘yoqchi, ... 0‘simlik: nima? paxta, bug‘doy, ... Hayvonlar: nima? sigir, qo‘y, ... Qushlar: nima? chumchuq, sa’va, ... Ish qurollari: nima? randa, tesha, ...
mashq. 0‘qing. Har bir so'zga so'roq bering. Ularning qaysi so‘z turkumiga oid ekanini ayting.
Soatsoz, yomg‘ir, odam, avtobus, bo'ron, bola, shamol, tikuvchi, poyezd, ota, shifokor, farzand, metro, kutubxonachi, zilzila.
So'zlarni quyidagi guruhlarga ajratib yozing:
Shaxslarni bildiruvchi otlar: odam, ...
Kishilarning kasbini bildiruvchi otlar: to‘quvchi, ...
Transport vositalarini bildiruvchi otlar: avtobus, ...
Tabiat hodisalarini bildiruvchi otlar: yomg'ir, ...
Shaxs nomini bildirgan otlar kim? so'ro- I g‘iga javob bo'ladi. Narsalar nomini (hayvon- larni, turli hodisalarni) bildirgan^Vtlar nima? so‘rog‘iga javob bo'ladi.
mashq. 0‘qing. AjratolRMreatilgan so'zlarga so‘roq bering.
Quyosh chiqdix^Tovuq qo'noqdan tushdi.
Ishchi zavodga ketdi. 4. Dehqon dalada ish- layapti. 5. Bobonr|\^hat ekdi. 6. Sharif maktab- ga boradi.
Ko‘chiring. Ajratib ko'rsatilgan so'zlar ustiga so'rog'ini na- munadagidek yozib qo'ying.
nima? I kim?
Namuna: Quyosh chiqdi. I Ishchi zavodga ketdi.
^215-mashq. Ko'chiring. Otlarni topib, qaysi bo'lak vazifasida kelganligini aniqlang. Tagiga tegishlicha chizing.
Rasm chizishga qattiq qiziqib qoldim. Maktab- dan chiqaman-u to‘garakka chopaman. Men kela- jakda, albatta, rassom bo‘lmoqchiman. Oyim bilan dadam ham rozi bo'ldilar.
mashq. 0‘qing. Otiarni aniqlang. Awal kim?, keyin nima? so‘rog‘iga javob bo'lgan otiarni ko'chiring.
Ra’no deydi: - Yurtni yashnatgan ko'klam, Yoz, kuzimiz qanday chiroyli, ko'rkam.
Asom deydi: - Quyosh, oy-u yulduzlar!
Olim deydi: - Odam, jonivor, daraxtlar!
Dono deydi: - Daryo, dengiz, qir, tog'lar! Omon deydi: - Yerdan chiqar gaz, konlar! Zamon deydi: - Osmon, dengiz, o'rmonlar!
Quddus Muhammadiy
mashq. 0‘qing.
Qalam, chizg‘ich, оЧ^Лв^ daftar, ko'mir, o‘chirg‘ich, suvchi, soat^rasm, dehqon, g'isht.
Otiarni quyidagi tarjjfci^a \ozing:
Shaxslar: kim? oltovXj^/, ...
Narsa nomlari/mwV? ko‘mir, ...
0‘quv quipttqJiVawfilari: nima? qalam, ...
Hif218-mashq. 0‘qing. Awal kim? so'rog'iga javob bo‘l- gan otiarni, keyin»nima? so‘rog‘iga javob bo'lgan otiarni ko'chirib yozing.
Qo‘yni qo'shib podaga,
Ayri minib xodaga Sanjar, Alisher Bahslashar:
In solishda qarqunoq Chumchuq, chittakdan no‘noq.
Nor tog'amning so'zicha
Eng dangasa musicha.
78
Yo‘q. Musicha.
Sen bilmaysan, 0‘yla picha.
Tursunboy Adashboyev 4Щ
mashq. 0‘qing. So‘zlarning har biriga so‘roq be- ring. Ular qaysi so‘z turkumiga oid ekanini ayting.
Behi, bug‘doy, mosh, binafsha, olxo‘ri, shaftoli, loviya, uzum, olma, jo‘xori, lola, chuchmoma, anjir, gulsapsar.
So'zlarni quyidagi guruhlarga ajratib yozing:
Gullar: ... Mevalar: . Donlar: ...
mashq. 0‘qing. NuqtaieK^lrniga har bir qatordagi otlaming umumiy nomini ЬИшгсВДвп so'zlarni qo“yib yozing.
Choynak, piyolarvtakan - ...
Choy, qand-^a^yocT - ...
Ruchka, qaai\ rchizg'ich - ...
Do‘ppi, paltor ko‘ylak - ...
Foydalanish uchun so‘zlar: o‘quv qurollari, idishlar, kiyimlar, oziq-ovqatlar.
1^221-mashq! 0‘qing. She’rdan oziq-ovqat nomlarini bildirgan otiarni ko'chiring.
BUGDOYJONIM
Bug'doydan bo‘lar Tinch bo‘lsin olam,
No‘xatli shirmon. Bor bo'lsin dehqon.
Norin, shilpildoq, To'xtab qolmasin
Manti va lag‘mon. Hech bir tegirmon.
Anvar Obidjon
222-mashq. Rasmlarni ko‘ring, so‘roqlarga javob bering. Bu kim? Bu nima?
Rasmda tasvirlangan shaxs va narsaning nomini yozing. Yozgan so'zlaringizni lug'atdar^ekshiring. Shu otlar- ni qatnashtirib, og'zaki gaplar
223- mashq. 0‘qing. so'zlang.
Sobirning tovug‘i^o'jalarini ertadan kechga- cha ergashtiri|f\uradi. Yerdan bitta don top- sa ham cteTHD\>Cbirq-chirq“ deb jo'jalarini chaqi- radi. Bun\J^jzatibJ yurgan Sobir bir kuni bu- visidan so‘radi:
Buvi, nega tovuqlar yer titadi?
Buvisi shunday javob berdi:
Parrandalarning yemishi yer bilan-da, bolam. Shuning uchun tovuq jo‘jalariga yer titishni, mehnat qilib, ovqat topishni o‘rgatadi.
Musharraf Zayniddinova
Ajratib ko'rsatilgan so'zlarga so'roq bering, ularning qaysi so'z turkumiga kirishini ayting.
Hf 224- mashq. Kim?, nima? so'rog'iga javob bo'lgan otlarga beshtadan so'z toping va yozing.
80
mashq. She’rni o'qing. Hayvon va parranda nom- larini bildirgan otlarni topib yozing.
Ana sichqon, mushukvoy, Ana xo‘roz, kuchukvoy, Ana mug‘ambir tulki, Ana o‘rdak bilan g‘oz, Ana maymun - sho‘x dorboz. Xo‘roz qichqirar: quq-qu! Bunda yo‘lbars, sher yo‘q-ku!
Quddus Muhammadiy
Namuna: sichqon, ...
mashq. Katakchalar o'rniga «ldOiarflami qo‘yib yozing. Kim?, nima? so‘rog‘iga L^olyyjo^ladigan otlarni aniqlang.
■—--ДЛ|РоНг ekini.
Я Bog‘da ishlovchi kishi. Qiz bolalar ismi. Cholg'u asbobi.
0‘quv quroli.
Meva.
Kuy bastalovchi.
00*227- mashq. 0‘qing. Nuqtalar o‘rniga mos so'zlarni qo‘yib, maqollarni ko'chirib yozing.
... ochiq bo‘lsa ham so‘rab kir. 2. Har ... uyasiga qarab uchar. 3. Yaxshi ... jon ozig‘i, yomon ... bosh qozig'i. 4. ... yaprog'i bilan, ... odobi bilan go‘zal. 5. Maqtanma hunaring oz. 6. ... chamanni sevar, odam - Vatanni!
Foydalanish uchun so‘zlar: bulbul, so‘z, eshik, inson, qush, g‘oz, daraxt.
81
Ona tili, 3-sinf
228- mashq. Maktab xodimlarini, o‘quv qurollarini, mevali va mevasiz daraxtlarni, tabiat hodisalarini bildirgan otlarga misollar topib yozing.
Maktab xodimlari: kim? - ... Mehnat qurollari: nima? - ... Mevali daraxtlar: nima? - ... Mevasiz daraxtlar: nima? - ..
229- mashq. 0‘qing. Rasm asosida matn tuzing va yozing. Bunda muomala odobiga oid quyidagi so'zlardan foydalaning.
Do'stlaringiz bilan baham: |
