Umumiy o'rta ta’lim makt4&larining 3- sinfi uchun пАЫгЫк

Siz qaysi muzeyda bo‘lgansiz? Taassurotingiz bilan o'rtoqlashing.

ilf49-mashq. 0‘qing. sh, ch, ng harflar birikmasining o‘qilishi va yozilishiga e’tibor bering.

Serquyosh, shaxsiy, charos, shabnam, shar- simon, sochiq, sichqon, qo‘shiqchi, Shohista, Shohsanam, kenglik, shohanshoh, suhbatdosh, shudring, choshgoh, hasharchi.

Ko‘chiring, s, h harflarining tagiga bir chiziq, sh, ch, ng harflar birikmasining tagiga ikki chiziq chizing.

20

1. 
   JARANGLI VA JARANGSIZ UNDOSHLAR
   

50. 
    mashq. Juftlab berilgan so'zlarni o'qing.
    

mard - mart jim-chim

gul-kul dil-til

darz - dars choy - joy

dog¹ - tog¹ barcha - parcha

Bu so'zlar qaysi harflarga ko'ra bir-biridan farq qilyapti? Ularni juftlab ayting va talaffuziga e’tibor bering.

Undosh tovushlar ovoz va shovqinning ishtirok etishiga ko'ra jarangli va jarangsiz bo'ladi.

[b], [d], [g], Ш. [I]. [p\V[pir И, [V], [y], [z], [g‘], [ng] - jarangIL bndoshlar.

m. M, [k], [PJXPHJ [S], fa, [X], [sh],

[ch] -jarangsiz un«to\ilar.

50. 
    mashq. p^amrjuftlab o‘qing va ko'chiring. Ay- tilishi va vozilis\^ farq qiladigan undoshlarni aniqlab, tagiga chizing.
    

Maktab - maktabi, maqsad - maqsadi, ijod - ijodi, javob-javobi, zarb-zarbi, atrof-atrofi.

Talaffuzda ayrim so'zlarning oxirida kelgan jarangli undosh o'rniga uning jarangsiz jufti eshitiladi: kitob, avlod, ozod, mayiz, yalpiz.

Bunday so‘zlar oxirida qaysi harf yozilishini aniqlash uchun shu so'zdan so‘ng unli qo‘shib aytiladi: kitob - kitobi, mard—mardi, yalpiz- yalpizi.

50. 
    mashq. 0‘qing. She’riy parchadagi jarangli va jarangsiz tovushlarni ifodalovchi harflarni alohida yozing.
    

Men - jilg'aman,

ummon bo'lgim keladi.

Men - yog‘duman,

cho'lpon bo'lgim keladi.

Men - uchqunman,

bo'lgim kelar alanga,

Farzand bo'lib yaray

aziz Vatanga!

Normurod Narzullayev Faqat unli va jarangli tovushto^an iborat bo'lgan so'zlarning tagiga chizing.

iff 53-mashq. Topishmoqi|^A ctT!jing va javobi bilan yo­zing.

л v г

1. 
   Yumaloo^emiz, yog‘i yo‘q,
   

Terisi ^ftal\^ tukijyo'q.

2. 
   Ilmbajkon,
   

Mazhlunga makon.

So‘zi serhikmat,

Bizga do‘st, ulfat.

0‘rgatar odob,

Bu nima, Ozod?

Topishmoqlardagi jarangli va jarangsiz tovushlarni ifodalovchi harflarning tagiga chizing.

54. 
    mashq. 0‘qing. Ajratib ko'rsatilgan so'zlarni tovush tomondan tahlil qiling.
    

Vatan berilmagay, olinmagay ham,

Hech kim yulolmagay dil bilan jondan.

22

Ko‘z-u qorachiqlar, kipriklarday jam,

Vatan e’zozlangay, asralgay Vatan!

Sirojiddin Sayy id

So'zlarni tovush tomondan tahlil qilish tartibi:

1. 
   So'zdagi tovush va harflar.
   
2. 
   Unli va undosh tovushlar.
   
3. 
   Jarangli va jarangsiz undoshlar.
   
4. 
   Bo‘g‘inlar.
   

54. 
    mashq. Matnni o‘qing. Ajratib ko'rsatilgan so‘z- lardagi jarangli va jarangsiz undosh tovushlarni aniqlang.
    

USTOZ VA MURABBlMt

Bizni o'qishga, yozishga e'rgmgeh, aqlimizni raso, tilimizni burro etgan, crajiysirlarini tanitgan ustoz muallimdir.

Bizni mehnatsevary^^jpl, to‘g‘riso‘z, yaxshi xulqli, yoqimtoy ЬйШе undagan va chiroyli kiyinishga, ozode^Cyup^h-turishga o'rgatgan tar- biyachi murab|riyfcyr\biuh oliyjanob kasb sohiblari bolalarning baxtli, saodatli, kelajagi porloq bo'lishi uchun g‘amxo‘rlik qiladilar. Zahmatkash ustozlar va murabbiylar iftixorimizdir.

Oliyjanob, zahmatkash so'zlarining ma’nosini izohlang. tiff 56- mashq. So'zlarni o'qing.

Avlo., hiso., tarki., kito., saba., limona., javo., poli., ay., bunyo., umi., yo..

Har bir so‘zdan so‘ng ularning yozilishini tekshiruvchi shaklini-jarangli undoshdan so‘ng unli qo'shilgan shaklini yozing.

Namuna: avlod- avlodi.