Umumiy metallurgiyaga

Shteynga  eritish.  Sulfidli  mis  boyitmasini  shteynga  eritish  jarayoni 
uglevodorod  yoqilg‘i  (yallig‘  –  qaytaruvchi,  minorali  pechlar),  elektr  yordamida 
qizdiriladigan  pechlarda  va  avtogen  jarayon  pechlarida  (kislorod-ma’shala  pechi, 
suyuq vannada eritish pechi va h.k.) olib boriladi.  
Mis  tarkibli  xomayoni  shteynga  eritishning  asosiy  maqsadi  bu  xomashyoni 
suуuqlantirish va misga boy shteyn va tarkibida turli  oksid birikmalarni saqlovchi 
shlak  olishdir.  Eritish  jarayonida  mis  va  qo‘shimcha  qimmatbaho  moddalar 
(masalan,  oltin  va  kumush)  deyarli  to‘liq  shteynga  o‘tadi,  xom  ashyo  tarkibidagi 
bo‘sh  porodalar  esa  oksidlanib,  flyus  sifatida  qo‘shilgan  kvars  bilan  bog‘lanib 
siliktalar  ko‘rinishida  shlakka  o‘tadi.  Eritish  jarayonida  pechning  tubida 
suyuqlangan  shteyn    to‘planadi,  shteynning  tarkibi  asosan  mis  yarim  sulfidi  Cu
2
S 
va  temir  sulfididan  FeS  tashkil  topgan.  Odatda  shteynning  tarkibida  20-60%  mis, 
10-60% temir va 20-25% oltingugurt bo‘ladi. 
Pechda  eritish  jarayonida  shteyn  quyidagi  asosiy  reaksiyalar  borishi 
natijasida  hosil bo‘ladi: 
 
 
 
2Cu
5
FeS
4
 → 5Cu
2
S + 2FeS + 1/2S
2
 
2CuFeS
2
 → Cu
2
S + 2FeS + 1/2S
2
 
4CuS → 2Cu
2
S + S
2
 
  
 
FeS
2
 → FeS + 1/2S
2
 
  
 
Sulfidlarni  oksidlanishi  va  shlak  hosil  bo‘lish  jarayonlarini  quyidagi 
reaksiyalar bilan izohlash mumkin: 
2FeS + 5O
2
 + SiO
2
 = 2FeO · SiO
2
 + 4SO
2
 
 
2FeS
2
 → 2FeS + S
2
 
 
 
 
 
2FeS + 3O
2
 + SiO
2
 = 2FeO·SiO
2
 + 2SO
2
   
 
S
2
 + 2O
2
 = 2SO
2
 
 
 
 
 
 
Eritish  pechlari  tuzilishi  bo‘yicha  murakkab  dastgohdir,  mis  boyitmasini 
shteyngacha eritishda qo‘llaniladigan pechlarning uzunasi 40 m, eni 10 m, tubining 
maydoni 250 m
2
  bo‘ladi. Pechning ishchi xajmidagi harorat 1500 – 1600 
0
C gacha 
ko‘tariladi.