Umumiy metallurgiyaga

Guruhlar 
Minerallar 
Kimyoviy 
formulasi 
Izoh 
Erkin oltin va 
uning qattiq 
eritmalari 
Erkin oltin…... 
Elektrum……………. 
Kuproaurid………... 
Amalgama…………. 
Bismutoaurid………. 
Au 
Au, Ag 
Au, Cu 
Hg, Au 
Au, Bi 
15 % gacha Ag  
15dan 50 % gacha 
Ag 
20 % gacha Cu 
34 % gacha Au 
4 % gacha Bi 
Oltinning tellurli 
birikmalari 
Klaverit…………… 
Sil’vinit…………… 
Petsit ……………… 
Nagiagit….………. 
AuTe
2
 
(AuAg)Te
2
 
(AuAg)
2
Te 
Au(Pb, Sb, 
Fe)
8 
(S, Te)
10 
Kimyoviy 
birikmalari 
beqaror. 
Platina guruhi bilab 
birikkan oltin 
Krennerit…………. 
Platinali oltin….… 
Rodit….…….…….. 
Porpesit..….……… 
Aurosmirid..……… 
Au,Te
2
 
AuPt 
Au, Rh 
Au, Pd 
Au, Ir, Os 
10 % gacha Pt 
30 – 40 gacha  Rh 
5 dan 10 % gacha 
Pd 
5 % gacha Os va 
5,7 % gacha Ir 
Oltinning  yirikligi  –  uning  muhim  texnologok  xususiyatlaridan  biri 
hisoblanadi.  Oltin  bo‘laklarining  yirikligiga  ko‘ra  quyidagi  texnalogik  guruhlarga 
bo‘lishimiz mumkin: 
 
 
a) 
 
b) 
       14.2.-rasm. a) Yirik bo‘lakli oltin,                   b) sochma holidagi oltinning 
ko‘rinishi. 
 
a)  yirik  oltin  –  bo‘laklar  yirikligi  0,1  mm(>  100  mkm),  solishtirganda 
yanchish  natijasida  ruda  minerallaridan  oson  ajraladi  va  gravitatsiya  usulida 
boyitiladi.  Juda  yirik:  1-5mm;  sof    yoki  tug’ma  oltin  5mm  dan  yirik  (14.2-(a) 
rasm);  

---

55 
 
b)  mayin  (sochma)  oltin  –    bo‘laklar  o‘lchami  0,1dan  0,001mm(100dan 
1mkm)gacha  –  yanchish  natijasida  qisman  ajraladi  va  yaxshi  flotatsiyalanadi, 
sianidda yaxshi eriydi ammo gravitatsiyada qiyin ajraladi 14.2- (b)-rasm);  
v) mayin zarrali (tonkodispersnoe)-bo‘laklar o‘lchami 0,001 mm (<1 mkm); 
g) submikroskopik —  bo‘laklar o‘lchami 0,1 mkm dan kichik.  
Mayin  zarrali  oltinning  yuzasi  yanchish  jarayonida  kam  ochiladi. 
Gravitatsion  va  flotatsion  boyitish  jarayonida  bu  guruhdagi  oltin  uni  saqlovchi 
mineral  bilan  birga  boyitmaga  ajratib  olinadi.  Sulfid  minerallar  bilan  bog‘langan 
mayin  zarrali  oltin,  sulfid  minerallarni  kuydirish,  avtoklavlarda  oksidlash  , 
bakteriyalar bilan oksidlash va h. jarayonlaridan so‘ng sianlash usuli bilan eritmaga 
ajratib  olinadi.    Agar  mayin  zarrali  oltin  g‘ovakli  oksidlangan  minerallar  (temir 
gidrokisdi, karbonatlar) tarkibida bo‘lsa, bu  holda  mayin  oltin sianlash  usuli bilan 
eritmaga onson ajratib olinadi.  
Birlamchi, qisman oksidlangan va oksidlangan oltin rudalar tarkibida odatda 
yirik  va  mayin  oltinni  saqlaydi.  Sulfidlar  miqdori  oshishi  bilan,  rudalarda  mayin 
zarrali oltinning miqdori oshib boradi. 
Oltin  zarralarning  geometrik  shakli  va  strukturasi,  oltinni  ayrim  texnologik 
jarayonlardagi  xossalariga  ta’sir  etadi.  Rudalarda  tug‘ma  oltin  odatda  har-xil 
noto‘g‘ri  geometrik  shaklda  bo‘ladi:  ilgaksimon,  simsimon,  po‘kaksimon 
(gubkasimon) va h.