Umumiy metallurgiyaga

Konverterlash  –oksidlovchi  jarayondir.  Konverterlash  jarayonida  sulfidli 
suyuqlanma  (shteyn),  kislorod  tarkibli  gazlar  (havo,  kislorodga  boyitilgan  havo) 
bilan,  tarkibidagi  temir  va  oltingugurtni  yo‘qotish  (to‘liq  yoki  qisman)  maqsadida 
puflanadi.  Mis  shteynlanini  konverterlash  natijasida,  tarkibida  1%  dan  zararli 
qo‘shimchalar mavjud bo‘lgan homaki mis olish mumkin. 

---

45 
 
Mis  shteynlarini  konverterlash  gorizontal  konverterlarda  olib  boriladi. 
Gorizontal  konverter  silindir  shakildagi  dastgoh  bo‘lib,  o‘zining  o‘qi  atrofida 
aylanish  qobiliyatiga  ega.  Konverterga  dastlabki  xomashyoni  yuklash  va  jarayon 
natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlari chiqarib tashlash,  silindirik dastgohning tepa 
qismidagi  bo‘g‘oz  orqali  amalga  oshiriladi.  Konverter  xajmidagi  suyuqlangan 
mahsulotni  havo  bilan  puflash,  konverterning  yonida  joylashgan  40-50  mahsus 
furmalar orqali amalga oshiriladi  
Konverterlash jarayoni ikkita bosqichda olib boriladi. Birinchi bosqichning 
asosida  shteyn  tarkibidagi  temirni  oksidlab  shlakka  oltingugrtni  esa  gazga 
o‘tkazish yotadi. Birinchi bosqich massa to‘plash deb nomlanadi. 
2FeS + 3O
2
 = 2FeO +2SO
2
 
 
 
2FeO + SiO
2
= 2FeO·SiO
2
 
 
 
Ma’lum  vaqtda  hosil  bo‘lgan  temirli  shlakni  chiqarib  tashlash  uchun, 
konverter  puflashdan  to‘xtiladi,  o‘z  o‘qi  atrfida  aylantiriladi  va  bo‘g‘oz  orqali 
shlak  to‘kib  tashlanadi,  so‘ngra  konverterga  yangi  porsiya  shteyn  va  flyus 
yuklanadib,  suyuqlanmani  puflash  jarayoni  davom  ettiriladi.  Birinchi  bosqichning 
yakunida,  shteyn  tarkibidagi  temir  deyarli  to‘liq  yo‘qotiladi.  Birinchi  bosqich 
natijasida  hosil  bo‘lgan  shteyn  deyarli  to‘liq  Cu
2
S  dan  tashkil  topgan,  misning 
miqdori  esa  70-80%  tashkil  etadi.  Hosil  bo‘lgan  mahsulot  “oq  matt”  deb 
nomlanadi. 
Konverterlash  shlakining  tarkibida  3-5%  mis  bo‘ladi  va  bu  shlak 
kambag‘alashtirish uchun, qaytadan eritish pechiga yuklanadi. 
 Konverterlashning  ikkinchi  bosqichida,  birinchi  bosqichdan  farqli  
ravishda deyarli shlak  hosil bo‘lmaydi  va hosil bo‘lgan gazlar oltingugrt angidridi 
bo‘yicha  boyroq  bo‘ladi.  Shlak  hosil  bo‘lishi  kam  bo‘lganligi  sabalali 
konverterlashning ikkinchi bosqichiga flyuslar qo‘shilmaydi.  
Konverterlash  jarayonining  ikkinchi  bosqichda  hosil  bo‘lgan  mis, 
vannaning pastki qismidagi alohidagi metallik faza bo‘lib to‘planadi. Hosil bo‘lgan 
mahsulot homaki mis deb nomlanadi va uning takribidagi misning miqdori 96-99% 
tashkil etadi.  
Konverterlash  jarayonining  ikkinchi  bosqichda  quyidagi  asosi  reaksiyalar 
boradi: 
2Cu
2
S + 3O
2
 = 2Cu
2
O + 2SO
2
 
 
 
 
Cu
2
S + 2Cu
2
O = 6Cu +SO
2
   
 
 
 
Hosil  bo‘lgan  homaki  misning  tarkibida  zararli  qo‘shimchalarning  (temir, 
nikel, qo‘rg‘oshin va boshqalar)  miqdori 1,5 – 2,5 % bo‘lganligi uchun rafinirlash 
jarayoniga yuboriladi. 
Homaki  misni  rafinirlash  –  zarali  qo‘shimchalardan  tozalash    olovli  va 
eletrolitik rafinirlash jarayonlar yordamitda amalga oshiriladi.