Umumiy metallurgiya

Tantal  va  niobiy  radioelektronika  va  elektrotexnikada,  o’tga  chidamli, 

qattiq 

qotishmalar 

ishlab 

chiqarishda, 

atom 

energetikasida, 

kimyoviy 

mashinasozlikda ishlatiladi. 

Reniy. Asosan kimyo va neft sanoatidagi kimyoviy jarayonlarda katalizator 

vazifasida  ishlatiladi.  Reniyning  ko’p  miqdori  o’tga  chidamli,  qattiq  qotishmalar 

olishga yo’naltiriladi. 

Noyob yer - metallari - metall, qotishma, kimyoviy birikmalar ko’rinishida 

qora  va  rangli  metallurgiyada,  shisha  va  keramika  sanoatida,  atom  energetikasida 

ishlatiladi.  Noyob  yer  -  metallarini  ishlatilishi  cheklanmagan  va  lantanoid,  uning 

qotishmalari  va  birikmalarini  xossalari  o’rganilishi  kengayishi  bilan  yangi 

ishlatilish sohalari yaratilmoqda. 

1- jadval. 

Ayrim metallarning jahonda ishlab chiqarilish hajmi 

Po’lat 

750 mln.t 

Vanadiy 

45 ming. t 

Tantal 

1ming.l 

Alyuminiy  16-17 mln.t 

NEM 

35-45 ming.t 

Berilliy 

500 t. 

Marganes  10-12 mln.t 

Sirkoniy 

40 ming.t 

Tellur 

300 t. 

Mis 

8-10 mln.t 

Volfram 

25-40 ming.t 

Germaniy 

200 t. 

Xrom 

5-7 mln.t 

Niobiy 

20 ming.t 

Plalina 

200 t. 

Ruh 

5-6 mln.t 

Koball 

20 ming.t 

Indiy 

100 t. 

Qo’rg’oshi

n 

4-5 mln.t 

Kumush  

15-19 ming.t 

Gafniy 

100 t. 

Nikel 

760 ming.t 

Kadmiy 

15 ming.t 

Galliy 

50 t. 

Qalay 

200 mitsg t 

Litiy 

9 ming.t 

Tellur 

20 t. 

Titan 

100 mshi l 

Magniy 

3,5 ming.t 

Reniy 

10 t. 

Molibden  100 ming. g 

Oltin 

2-3 ming.t 

Skandiy 

100 kg 

 

---

 

9 

O’zlashtirish uchun savollar 

1. Metallarning asosiy xossalari haqida ma’lumot bering. 

2. Metallarning xususiyatlari haqida ma’lumot bering. 

3. Katalizator qaerlarda va nima uchun ishlatiladi? 

4. Qiyin eriydigan metallar qaysi va ular qaerlarda ishlatiladi? 

5.  Yuqori  solishtirma  mustahkamlikka  ega  metall  qaysi  va  qaerlarda 

ishlatiladi? 

6. Yadro reaktorlari elementlarini tayyorlashda ishlatiladigan metall. 

7. Tantal, niobiy va reniy haqida ma’lumot bering. Ular qaerlarda ishlatiladi? 

8. Noyob yer metallar haqida ma’lumot bering.