Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

Prokariotlarda DNK replikatsiyasining mexanizmi
 
 
Replikatsiyaning har, bir bosqichi uchun ma‘lum fermentlar zarur. 
1. Geraza – DNK matritsani, supperspiralni uzish uchun; 
2. Xelikaza – komplementar azot asoslari orasidagi vodorod bog‘larini 
uzish uchun; 
3. DBO – DNK bog‘lovchi oqsil. DNK bilan bog‘lanib ajralgan spiralni bir 
– biriga qo‘shilib ketmasligi uchun; 
4. Primaza – yshbu ferment ishtirokida 5
1 
oxiri – 3
1 
yo‘nalishida RNK 
zatravka sintezlanadi. 
5. DNK polimeraza – I yoki ribonukleaza – H – replikatsiyada RNK 
zatravkani parchalaydi (gidrolizda qatnashadi); 
6. DNK polimeraza – II – uning mexanizmda funktsiyasi aniq emas; 
7. DNK polimeraza – III – replikatsiyaning asosiy fermenti bo‘lib, bir – 
biridan ajralgan DNK zanjirida 5
1 
– 3
1 
yo‘nalishida DNK uchastkasi sintezida 
ishtirok etadi; 
8. DNK – ligaza – yangi sintezlangan DNK fragmentlarini bir – biriga 
biriktiradi. 
Replikatsiya mexanizimining asosi shundan iboratki bitta matritsali ona 
zanjirdan
 
ikkita yangi qiz zanjir hosil bo‘lishidan iborat. Buning natijasida qo‘sh 
spiral yechiladi, bir biridan ajraladi, replikativ ayri hosil bo‘ladi. 
DNK ning bitta zanjiri 5
1 
- 3
1
yo‘nalishida
 
boshlovchi
zanjir va DNK ning 
ikkinchi 3
1 -
5
1
yo‘nalishda
 kech
qoluvchi zanjiridan iborat.
Replikatsiya mexanizimining umumiy ko’rinishi

---

85 
a) Ona DNK zanjirining ajralishi va RNK – zatravka sintezi 
b) 5
1 
- 3
1
yo‘nalishida Okazaki fragmentlari sintezi va DNK, RNK 
gibridini hosil bo‘lishi. 
v) RNK – zatravka gidrolizi 
g) RNK – zatravka o‘rnida komplementar DNK zanjirining qurilishi. 
d) Komplementar DNK zanjirini fragmentlarini tikilishi. 
1) Ona zanjiri 2) Ajratuvchi oqsil 3) RNK 4) Okazaki fragmentlari 
Matritsali DNK ning spiralini - Geraza fermenti uzadi, asoslar orasidagi 
vodorod bog‘larni – Xelikaza fermenti uzadi, natijada qo‘sh spiral yechiladi va 
bir-biridan ajaladi, bunda replikativ ayri (vilka) hosil bo‘ladi. Replikativ ayri 
hosil bo‘lgan joyda (DBO) - DNK bog‘lovchi oqsil bo‘lib, spiralni brikib 
ketmasligini ta‘minlaydi. DNKni 1ta zanjiri 3
1
-5
1 
yo‘nalishida boshlovchi zanjir, 
boshqa zanjir esa kech qoluvchi zanjir deyiladi. 
Boshlovchi zanjir - DNK polimeraza - III yoki primaza fermenti ishtirokida 
RNK zatravkadan boshlanadi. Keyin dezoksiribonukleotidlar va DNK 
polimeraza - III ishtirokida 5
1 - 
3
1 
yo‘nalishida RNK va DNK gibridi hosil 
bo‘ladi. So‘ng DNK polimeraza - I yoki ribonukleaza - H zatravkani 
parchalaydi va u muhitdan chiqib ketadi. Natijada DNKning qisqa zanjiri DNK 
polimeraza - III ishtirokida uzayadi va