Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

3. Aralash tur tuzilish
– Yuqoridagi ikkala turning qo‘shilgan 
kombinatsiyasidan hosil bo‘lishi ya‘ni poliferment sistemaning bir qismi 
struktura tuzilishiga, boshqa qismi esa funktsional tuzilishga ega bo‘ladi. 

---

69 
Bunday tuzilishga Krebs sikli fermentlari misol bo‘lib, bunda –2-
oksoglutaratdegidrogenazali kompleks strukturalini hosil qilsa qolganlari o‘zaro
metabolitlar orqali birikib funktsionalli ko‘rinishga ega bo‘ladi.
 
 
6.10. Immobilizatsiyalangan fermentlar 
 
Immobillizatsiya qilish - (lot. «immebil» - «harakatlanmaydigan»). 
Fermentni erimaydigan materialda fizikaviy adsorbtsiyalash; fermentni gel 
katakchasiga joylashtirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Fermentni erimaydigan 
material bilan kovalent bog‘lanishi natijasida vujudga keladi. Adsorbent sifatida 
- shisha, silikagel, gidrosilapatit, sellyuloza va uning unumlaridan foydalaniladi.
Fermentni kovalent bog‘lash uchun material sifatida – polipeptidlar, stirollar, 
poliakrilamid, neylondan foydalaniladi.
Bu fermentlarning afzalliklari shundan iboratki – ulardan bir necha 
marotaba 
foydalanish 
mumkin. 
Immobillizatsiyalangan 
fermentlarning
fermentlarga nisbatan afzalliklari: - reaktsiya muhitidan oson ajratish, ularni 
reaktsiya muhitidan yuvib olish va qaytadan ishlatish mumkin.
 
6.11. Fermentlarning amaliyotdagi va farmatsiyadagi amaliy ahamiyati 
 
Har qanday organizmning hayot faoliyati fermentlar katalizlaydigan 
minglab kimyoviy reaktsiyalarning doimi va qattiy birin ketin o‘tishi bilan 
ta‘minlanadi, shuning uchun organizm funktsiyasining har qanday buzilishi 
asosida fermentlar faoliyatining o‘zgarishi – fermentopatiyaga sabab bo‘ladi. 
Fermentopatiyalar toksik va alimentar kelib chiqishi mumkin. Toksik 
fermentopatiyada – ayrim fermentlar zaharlar, toksinlar bilan tanlanib 
zararlanadi. Alimentar fermentopatiya – oziq ovqat tarkibida fermentlar sintezi 
uchun zarur moddalar tushmasligidan kelib chiqadi.
Fermentlar sanoatda - non yopish, vino, pivo pishirish, pishloq 
tayyorlashda, choy, tamaki tayyorlashda qo‘llaniladi. Proteolitik fermentlar - teri 
va mo‘ynani yumshoq holga kelishi uchun qayta ishlov berishda, maxsus yuvish 
vositalarini (kukunlarini) ishlab chiqarishda, go‘sht mahsulotlariga ishlov berish 
natijasida, go‘shtning yetilishi, mayin, yumshoq va shirin bo‘lishiga erishiladi. 
O‘simliklarni qoplovchi hujayralaridagi pektin moddasini gidrolizlaydigan 
pektinaza fermenti sharbat hosil bo‘lishi va qimmatli parfyumeriyada 
ishlatiluvchi efir moylarini ajralishini yengillashtiradi.
Hozirgi farmakologiyaning rivoji ham dorilarning fermentli ta‘sirini 
o‘rganishga asoslangan. Maqsad ta‘sir etuvchi yuqori sifatli dori preparatlarining 
olinishi va ishlab chiqarishda kasallik qo‘zg‘atuvchi mikroorganizmlarning 
faoliyati uchun zarur bo‘lgan substratlarning o‘xshash strukturalarini yaratishdan 
iborat.
Tirik organizmga nisbatan zararsiz substratlarning o‘xshash qurilishlari 
yuborilishi kasallikni yuzaga chiqaruvchi mikroorganizmlar fermentlar 
faolligining 
raqobatli 
tormozlanishiga 
olib 
keladi. 
Shuningdek 
paraaminobenzoat kislota mikroblarning kok turlari rivojlanishi uchun zarur 

---

70 
bo‘lib, aksincha uning qurilish analogi mikroorganizmlarning almashinuv 
jarayonlariga qo‘shilishi natijasida ularni nobud qiladi. Bu analogga sulfanilamid 
preparatlari kiradi.