Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

Manfiy
balansda azot
kiritilishiga nisbatan ko‘proq chiqariladi. Bunday 
holat oqsil tanqisligida, yuqumli kasalliklarda, hazm apparati faoliyatining 
buzilishida, qusishda paydo bo‘ladi. 
Musbat azot balansi,
azot chiqarilishiga nisbatan ko‘proq kiritilgan va u 
organizmda to‘plangan hollarda kuzatiladi. Bu oqsillar biosintezining oshishi 
bilan bog‘liq bo‘lgan homiladorlikda, o‘sish vaqtida ya‘ni o‘smirlik davridagi 
yoshlarda, o‘smalar jadal o‘sayotganda va boshqa holatlarda ro‘y beradi.
 
Oqsil, lipid va uglevodlarni o’zaro bog’liqligi. 
Organizmda har xil 
moddalarning almashinuv jarayonlari bir – biri bilan o‘zaro chambarchas 
bog‘langan. Ularni turli o‘zgarish bosqichlarida ko‘rish mumrin. Organik 
moddalarning parchalanishidan bir xil kimyoviy tarkibdagi oraliq mahsulotlar 
hosil bo‘ladi, ular olinish manbaiga bog‘liq bo‘lmagan holda, ushbu to‘qima 
uchun maxsus bo‘lgan oqsil, yog‘ va uglevodlar sintezi uchun ishlatiladi. 

---

219 
CH
3
–CO~ 
SKoA
eng xarakterli 
misol bo‘lib xizmat 
qiladi, u glyukoza va 
yog‘ kislotalar, ayrim 
aminokislotalarning 
parchalanishida 
hosil 
bo‘ladi. O‘z navbatida u 
yog‘ 
kislotalarni, 
uglevodlarni, xolesterin 
va steroid gormonlarni, o‘t kislotalar va vitamin D
3
sintezi uchun zarur. Atsetil 
KoA ning energiya almashinuvidagi ahamiyati, masalan, oziqa tarkibida lipidlar 
yetishmasligida CH
3
–CO~ SKoA defitsiti uglevod va oqsillarning ko‘proq 
parchalanishi hisobiga qoplanadi va atsetil KoA ning hosil bo‘lishiga olib 
keluvchi barcha jarayonning buzilishi modda almashinuvining turli dinamikasiga, 
shuningdek butun organizmga tasir qiladi. Atsetil KoA organizmdagi uchala 
turdagi moddalar almashinuvining umumiy bog‘liqligini xarakterlaydi. Oqsil, 
lipid va uglevodlarni o‘zaro bog‘liqligini mexanizmi mavjud. lipid va 
uglevodlarni o‘zaro bog‘liqligi shundan iboratki, uglevodlarning parchalanishida 
maxsus lipidning asosiy komponentlari-glidserin va yog‘ kislorodlarining sintezi 
uchun manba bo‘la oladigan oraliq mahsulotlar: 3-fosfoglitseralaldegid va atsetil-
KoA hosil bo‘ladi. Bunday yog‘ yo‘d sonining pastligi va qattiq konsistentsiyasi 
bilan xarakatlanadi. Bundan tashqari, uglevodlar almashinuvining mahsuloti 
hisoblangan atsetil-KoA lipidsimon moddalar sinfining vakili bo‘lgan xolesterin 
sintezi uchun ishlatiladi. Lipidlarning uglevodlarga aylanishi qaytar jarayon 
borishi mumkinligini ko‘rsatadi. Glitsirin 3-fosfo glitserat aldegit orqali glyukoza 
sinteziga qo‘shilishi mumkin. Atsetil KoA yog‘ kislotalarining betta oksidlanish 
mahsuloti sifatida bir qancha o‘zgarishlardan so‘ng piruvatni, glikogenni hosil 
bo‘lishiga olib keladi.
Oqsil→Aminokislota→ serin → 3-fosfoglitserat kislota 
↓ ↓↑
--------------------------------- G 
↓ ↓ lyu 
Leytsin Alanin ko 
Izoletsin Glitsin za 
Tirozin Sistein → Piruvat--------------------- ↓ ↑ 
Feninalanin → Atsetil - KoA ------------------------- 
↓
-
↑
Uglevod, oqsil almashinuvini o‘zaro bog‘liqlik mexanizmi quyidagicha: 
oqsillar parchalanganda hosil bo‘lgan aminokislotalarning ko‘p qismini 
glikogenli deb yuritiladi va uglevodlar sintezi uchun manba hisoblanadi. 
Dezaminlanishga uchragan aminokislotalar azotsiz birikmalarni hosil qiladi, turli 
o‘zgarishlarga uchrab, glyukozaning sintezi uchun ishlatiladi.

---

220