Umumiy mavzu: Fermentlarni tuzilishi, хоssalari va funktsiyalari

1–usul. Mоchеvina hоsil bo’lishi. 
Aminokislota, azotli asoslar, biogen aminlar 
parchalanishi natijasida ajralib chiqqan ammiak va karbonat angidrid 2 molekula 
ATF va suv ishtirokida karbomoilfosfatga o‘tib, u mochevina sintezi sikliga kirib 
yana 1 molekula ATF sarflab organizm uchun zarari yo‘q mochevina sintezlanadi 
va u organizmdan siydik orqali chiqib ketadi. Mochevina organizm uchun zararsiz 
modda. Mochevina sintezi jigarda amalga oshiriladi, sababi barcha fermentlar shu 
erda mavjud. Bosh miyada mochevina sintezi uchun barcha fermentlar mavjud 
karbomoilfosfatsintetazadan tashqari. Agarda ma‘lum bir sabablarga ko‘ra jigarni 
funktsiyasi o‘zgarsa mochevina hosil bo‘lishi kamayadi, mochevina siydikda 
hosil bo‘lishi va chiqarilishi ham kamayadi. Mochevina hosil bo‘lish sikli – 
Ornitin sikli deyiladi. 
Mochevinaning hosil bo’lish sikli 
 

---

198 
Mochevinaning hosil bo’lishining alohida ketma ket
reaktsiyalari quyidagicha:
Birinchi bosqichda ammiakdan karbonat angidrid va fosfat kislota 
karbomoilfosfatsintetaza
fermentlari ta‘sirida 
karbomoilfosfat 
sintezlanadi. 
Bu birikmaning sintezi uchun ikki molekula ATF energiyasi zarur. Reaktsiya 
uchun aktivator vazifasini bajaruvchi N-atsetilglutamin kislota ta‘lab qilinadi. 
 
So‘ng karbomoilfosfatning ornitin bilan kondensatsiyasi amalga oshishi 
natijasida sitrullin sintezlanib, noorganik fosfat kislota ajraladi. Ushbu jarayon 
ferment 
ornitin-karbomoiltransferaza
bilan katalizlanadi. 
 
Reaktsiyada sitrullin asparagin kislotasi bilan ta‘sirlashishidan oraliq birikma – 
argininqahrabo kislota ( argininsuktsinat) hosil bo‘ladi. Asosiy katalizlaydigan 
ferment 
argininsuktsinatsintetaza
dir. Jarayonda yana bir molekula ATF 
energiyasi ishlatiladi.