Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

 
Sinash uchun savollar: 
1.
Vakumda elektr toʻki qanday hosil qilinadi. 
2.
Toyinish toʻkini fizik mohiyatini tushuntiring? 
3.
 
Vakuumli diodni yarimoʻtkzgichli dioddan ustuvor yoʻnalishlarini 
tushuntiring.
 
4.
Lengmyur-Chayld qonuninini tushuntiring. 
 
 

---

163 
11- laboratoriya ishi 
FERROMAGNITNING MAGNITLANISH EGRI CHIZIGʻINI VA 
GISTERZIS HALQASINI OʻLCHASH. 
(
Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 10, 13, 15, 17, 48, 49, 50, 55.
)
 
 
Tajriba maqsadi: 
Ferromagnitning magnitlanishi. Gisterzis halqasini hosil qilish. 
Qisqacha nazariya: 
Transformatoming oʻzagidagi (ferromagnitdagi) magnit 
maydon gʻaltakdan oqayotgan toʻk kuchiga va birlamchi gʻaltakdagi effektiv 
oʻramlar zichligiga toʻgʻri proporsional boʻladi 
𝐻 =
𝑁
1
𝐿
𝐼
(3.38) 
Ammo hosil boʻladigan magnit oqimining zichligi yoki magnit induksiyasi H ga 
toʻgʻri chiziqli proporsional boʻlmaydi. 
𝐵 = 𝜇
𝑟
𝜇
0
𝐻
(3.39)
Bu yerda 
𝜇
0
= 4𝜋
10
-7
Vs/Am 
Magnit maydon kuchlanganligi H ning ortishi bilan magnit induksiyasi 
𝐵
𝑠
toʻyinish qiymatiga erishadi. Nisbiy magnit singdiruvchanlik 
𝝁
r
ning qiymati 
magnit maydon kuchlanganligi H dan va ferromagnitning dastlabki magnit 
holatidan bogʻliq boʻladi. Magnisizlantirilgan ferromagnetikda magnit maydon 
kuchlanganligi H = 0 A/m boʻlganda magnit induksiyasi B = 0 T boʻladi. Ammo, 
oddiy hollarda ferromagnit H = 0 A/m boʻlganda ham nolga teng boʻlmagan qoldiq 
magnit oqimi zichligi Â ga ega boʻladi. Shunday qilib, magnit induksiyasi Â ning 
maydonkuchlanganligi H ning ortib borgandagi va kamayib borgandagi 
qiymatlarining funksiyasi sifatida gisterezis halqasi shaklida ifodalash qulay 
boʻladi. 
Gisterezis halqasi butunlay magnitsizlantirilgan materialning H = 0 A/m va Â=0 T 
boʻlganda koordinatalar sistemasining 0 nuqtasidan boshlanadigan magnitlanish 
egri chizigʻidan farq qiladi. Bu tajriba misolida H va  lar toʻgʻridan toʻgʻri 
(bevosita) oʻlchanmagan, balki ularga proportsional boʻlgankattaliklar, birlamchi 
chulgʻamdagi toʻk kuchi 
𝐼 = (𝐿/𝑁
1
)
H va ikkilamchi chulgʻamdagi magnit oqimi 

---

164 
𝛷 = 𝑁
2
A B dan foydalanilgan (
𝑁
2
- ikkilamchi chulgʻamdagi oʻramlar soni, A –
ferromagnit oʻzagining koʻndalang kesimi). Magnit oqimi Φ ikkilamchi 
chulgʻamda induksiyalanadigan U kuchlanishning integrali sifatida hisoblab 
topilgan.