10
1–BOB. MEXANIKA
1-laboratoriya ishi
ERKIN TUSHISH TEZLANISHINI AG’DARMA MAYATNIK
YORDAMIDA ANIQLASH
(
Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 2, 3, 4, 6, 29, 32, 55, 57.
)
Gravitatsiya doimiysini Kavendishning torsion tarozilari bilan aniqlash IQ
harakat detektori bilan qayd qilinadi va oʻlchashlar natijashi kompyuterda tahlil
qilinadi.
Tajriba maqsadi:
Aylanma mayatnikning
muvozanat vaziyati atrofida
tebranishlari soʻnishining vatqa bogʻliqligini qayd qilish. Gravitatsiya doimiysi G
ni eng chekka ogʻishni aniqlash usulida toppish va tezlanish usulida aniqlash.
Qisqacha nazariya:
Torsion balansir – Kevendish
tarozisi asosini uchlariga
osilish nuqtasidan d masofada
𝑚
2
massali sharchalar oʻrnatilgan, ingichka elastik
torga osilgan yengil koʻndalang tayoqcha tashqil qiladi.
Bu ikki sharchalar m
1
massali ikkita katta sharlar bilan ta′sirlashadilar. Ta′sirlashuv kuchi 10
-9
N tartibida
boʻlishiga qaramasdan bu kuchni oʻta sezgir gravitatsion
torsion balansir bilan
kuzatish mumkin. Kichik sharlar harakati infraqizil
harakat detektori bilan
payqaladi va oʻlchanadi (1-rasmga qarang).
1-rasm. Kavendishning gravitatsion
torsion
balansir
(chapda)
va
tajriba
qurilmasining tuzilish chizmasi (oʻngda).