Umumiy doc

Электромагнит
 
тебранишли
 
вискозиметрнинг
 
схемаси
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

262 
Bu o‘zgarish elektromagnit datchiklar 5 yordamida qabul qilinadi. Datchiklarda 
induksiyalangan kuchlanish to‘g‘rilanib, o‘lchash asbobi 4 ga uzatiladi, asbob 
qovushoqlik birligida darajalangan. Ular qovusholikni ±3 ... 5% xatolik bilan 
o‘lchaydi. 
Ultratovushli viskozimetrlar universal hisoblanadi. Bu asboblar katta o‘lchash 
chegarali, yuqori aniqlik, inersiyasizlik, harakatlanuvchi qismlarining yo‘qligi kabi 
afzalliklarga ega. Lekin bu asboblar murakkab elektron qurilmalardan iborat 
bo‘lganligi sababli ularning ishlatilishi cheklangan. 
Ultratovushli viskozimetrlar ultratovushlarning muhit qovushoqligiga qarab 
yutilishiga asoslangan. 6.48-rasmda ultratovush tebranishlarining so‘nish tezligini 
o‘lchaydigan ultratovushli viskozimetrning sxemasi ko‘rsatilgan. 
Magnitostriksion materialdan yasalgan plastina 
1 gilza Z ga mahkamlangan. Plastinaning pastki qismi 
qovushoqligi o‘lchanayotgan suyuqlikka tushirilgan. 
Gilzada impulslar generatori 4 dan ta’minlanadigan 
uyg‘otish g‘altagi 2 bor. G‘altakka uzunligi 20 mks ga 
yaqin impuls yuboriladi, natijada plastinada bo‘ylama 
tebranishlar yuz beradi. Tebranishli chastotasi, 
plastina geometriyasi orqali, so‘nish amplitudasi esa 
suyuqlik qovushoqligi orqali aniqlanadi. Impulsni 
yuborish bilan bir vaqtda ko‘chaytirish va detektorlash operasiyasi kuchaytirgich 5 va 
detektor 6 da bajariladi, natijada trigger generatorini berkitadi. Plastinaning 
tebranishida teskari magnitostriksion samara tufayli g‘altakda plastinaning tebranish 
chastotasiga teng bo‘lgan kuchlanish (EYUK) hosil bo‘ladi. 
U=U
m
exp(-a
τ
)
∙
sin(w
τ
),
(6.52) 
bu erda, U — g‘altak uchlaridagi kuchlanish; U
m
— kuchlanishning boshlangich amplitudasi; 
a
— 
tebranishning suyuqlik qovushoqligiga bog‘liq bo‘lgan so‘nish koeffisienti; 
τ
—vaqt; 
w—
plastinaning tebranish 
chastotasi
. 
Bu kuchlanish impulslar generatorini plastina tebranishlarining so‘nishi 
tugaguncha berkitib turadi, shundan so‘ng generator qayta uygonadi. 
SHunday qilib, so‘nish jadalligining o‘lchovi impulslar generatorining ketma-
6.48 – 
расм
.