Umumiy doc

Optik pirometrning prinsipial sxemasi 
Optik pirometr ko‘chma asbobdir. U bilan uzluksiz o‘lchash va haroratni qayd 
qilish mumkin emas. 
Bunday pirometrdan farqli o‘laroq, fotoelementli pirometrlar (fotoelektr 
pirometrlar) ko‘rsatishlarni yozib olish va ularni masofaga uzatish imkoniga ega. Bu 
asboblardan tez o‘tadigan jarayonlardagi haroratni o‘lchashda foydalaniladi. 
Fotoelektr pirometrlarning ishlash prinsipi
fotoelementning fototokni 
o‘zgartirish xususiyatiga asoslangan. Fototok tushayotgan yorug‘lik oqimi 
intensivligiga bog‘liq bo‘lib, uning kuchi quyidagi tenglama orqali aniqlanadi: 
I = a
∙
T
n
(2.84) 
bu erda, a — asbobning sezgirligiga bog‘liq bo‘lgan asbob doimiysi; n—asbobning spektr xarakteristikasiga 
bog‘liq bo‘lgan asbob doimiysi; T—fizik jismning harorati. 
Olingan haroratning nurlanishini xarakterlovchi fototok juda kichik bo‘lib, uni 
kuchaytirish uchun elektron kuchaytirgichlar qo‘llanadi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

92
FEP (2.25-rasm) turidagi fotoelektr pirometrlarda nur oqimi bo‘yicha manfiy 
teskari bog‘lanishdan foydalaniladi. Mazkur bog‘lanish yorug‘ligi elektron 
kuchaytirgich chiqishida kuchlanish funksiyasidan iborat bo‘lgan qizdirish 
lampasining fotoelementni yoritishi bilan amalga oshiriladi. Nurlanayotgan jismdan 
chiqayotgan nur oqimi linza bilan bir joyga yig‘iladi va qizil yorug‘lik filtri 2 
kassetasining yuqori teshigi orqali fotoelement. 3 ga tushadi.
Fotoelementga kassetaning pastki teshigi orqali ham cho‘g‘lanish lampasi 4 
dan nur oqimi tushadi. Fotoelementning galma-gal goh nurlanayotgan jismdan, goh 
cho‘g‘lanish lampasidan yoritilishi yorug‘lik filtri kassetasining oldiga o‘rnatilgan 
yorug‘lik modulyatorining 50 Gs chastota bilan tebranuvchi to‘sig‘i 5 yordamida 
ta’minlanadi. 
YOrug‘lik filtri kassetasida tebranuvchi to‘siq va teshiklar shakli shunday 
tanlanganki, fotoelementga ikkala nurlanish manbaining sinusoidal o‘zgaruvchi nur 
oqimlari tushadi. Bunda ikkala nur oqimlarining fazalari 180° ga siljigan bo‘ladi. 
Fotoelement chiqishida fototok paydo bo‘ladi, uning kattaligi jism va lampa 
tomonidan yoritilganlik darajasiga bog‘liq. SHu yoritilganliklar teng bo‘lmasa, 
fotoelement zanjirida o‘zgaruvchan fototok hosil bo‘lib, u yo jism fototoki bilan, yo 
lampa fototoki bilan ustma-ust tushadi. Bu tok fotoelement chiqishida R
1
rezistorda 
kuchlanishning sinusoidal tushuvini hosil qiladi, bu kuchlanish S kondensator orqali 
uch bosqichli elektron kuchlanish kuchaytirgichi 6 ga uzatiladi. Fototokning nur 
2.25 – 
расм
.