Umumiy dinamik model. Obyektlar majmui iqtisodiy ko`rsatkichlar

79. Вақтли қаторлар таркибий тузилишининг моделлари (аддитив модел,
мультипликатив модел, моделларнинг хусусиятлари).
. Вақтли қаторлар(аддитив моделлар).
Matematik statistikaning asosiy masalalaridan biri - o'rganilayotgan hodisalaming makonda o'zgarish va rivojlanish jarayonini tadqiq qilishda vaqtli qatorlami tuzish va tahlil qilish yo'li bilan hal etiladi. Iqtisodiy hodisalaming makonda o'zgarishini ifodalayotgan sonlar ketmaketligini kuzatish vaqtli qator deb ataladi. Vaqtli qatorlar ko'rsatkichning barqaror o'zgarishlariga va xususiy tasodiflar o'zgarishiga ega bo'ladi. Vaqtli qatorlardagi xususiy tasodiflami bartaraf etish va barqaror zgarishlami aniqlash uchun ular u yoki bu usullar bilan taqqoslanadi. Taqqoslangan qatorlami haqiqiy qatorlar bilan taqqoslash, ayrim korxonalami, tarmoq va milliy iqtisodiyotni rivojlantirishning ba’zi muhim xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi. Taqqoslangan va haqiqiy qiymat ko'rsatkichlarining farqi, taqqoslangan qatorlar joylashgan va kelajak rivojlanish ko'rsatkichlari qatorlari joylashishi mumkin bo'lgan chyegaralami aniqlash imkonini beradi. Ko'pgina iqtisodiy tadqiqotlarda, ayniqsa vaqtli qatorlami tahlil qilish jarayonida nihoyatda chyegaralanib tanlash bo'yicha aniqliklami qayta ishlashga to 'g 'ri keladi. Adaptiv-imitatsion modellashtirishni quyidagi ekonometrik modellar modellar namunasida ko`rib chiqamiz. Talab va taklifning ekonometrik modellari. Bozor muvozanati xolatida resurslarning taqsimlanishi samaralimi yoki yo`qmi, bunda umumiy yutuq maksimal qiymatga erishadimi degan savolga javob axtarish uchun uni tahlil qilamiz. Bozor muvozanat xolatida bo`lganida muvozanat narx bozorda ishtirok etishi mumkin bo`lgan sotuvchi va xaridorlarni aniqlab beradi. Bozorda mahsulotni shunday xaridorlar xarid qiladilar, agarda ular mahsulotni uning bozor narxidan yuqori baholaydilar (talab egri chizig`ida CA kesma bilan ifodalangan bo`lak); mahsulotni uning narxidan past baholagan individlar (AE kesma bilan ifodalangan bo`lak), uni xarid qilishdan bosh tortadilar. Xuddi shuningdek, xarajatlari mahsulot narxidan past bo`lgan ishlab chiqaruvchilar (DA kesma bilan ifodalangan) mahsulotni ishlab chiqaradilar va sotadilar; xarajatlari bozor narxidan yuqori bo`lgan firmalar (AG kesma bilan ifodalangan), uni ishlab chiqarish bilan shug`ullanishni to`xtatadilar.