Umumiy biologiya

A

o

–0–3  (4)sm.  odatda  bo’z–sarg’ish  yoki  biroz  qo’ng’ir–sarg’ish  mayda 

chang  zarrachalardek,  ayrim  hollarda  mayda  toshchalar-shag’allardan  iborat  hech 

bir o’simliklari bo’lmagan  qumlar to’plamidan iborat. Qalinligi 0–3 (4) sm. gacha 

bo’lgan  sarg’ish–bo’z  yoki  sarg’ish–qo’ng’ir  tovlanuvchi,  qumli  sochiluvchan, 

o’simlikning  mayda  tomirchalari  ko’p,  tuproq  hasharotlari  faoliyati  sezilarli 

ifodalangan,  devorlarda  ayrim  hollarda  yoriqlar  bo’lgan,  qum  zarrachalaridan 

yaltiroq  tovlanuvchi  qat–qat  plastinkasimon  agregatlardan  iborat  bo’lgan  chimli 

qatlam  mavjud.    Uning  qalinligi  3–7  sm.cha  bo’lishi  mumkin.  Bu  qatlam  biroz 

zichlashgan  to’qroq  qo’ng’ir  tovlanuvchi,  qumloq,  o’simlik  ildizlari  sezilarli 

darajada,  tuproq  hayvonot  dunyosi  yaxshi  ifodalangan,  vertikal  yoriqlar  mavjud, 

qalinligi 10–12 sm li chim osti yoki illyuvial qatlam bo’ladi.  Bu qatlam ostida esa 

tuproq  hosil  bo’lish  jarayoniga  uchramagan,  har  xil  kalinlikdagi  qum  yotqiziqlari 

yotadi.  Bu  yotqiziqlar  tarkibida  ba’zan  toshchalar,  karbonatli  birikmalar  ham 

uchrab  turadi.  Karbonatli  birikmalar–bu  erdagi  tuproq  hosil  bo’lish  jarayoni 

---

 

12 

ta’sirida  emas,  balki,  boshqa  yo’llar,  masalan,  hasharotlar  yordamida  yoki 

o’simliklarning o’tmishdagi faoliyati ta’sirida  yuzaga kelgan bo’lishi mumkin.    

 

Lalmi–qo’riq,  qo’riq–partov  va  qumli  cho’l(sahro)  tuproqlari  ham  mavjud. 

Bunda  albatta  20–25  sm  haydalma  qatlam  mavjud  bo’lib,  uning  rangi  sarg’ish-

qo’ng’ir,  qizg’ish  kabi  murakkab  bo’lib,  engil  (qumli)  mexanik  tarkib  bo’lanligi 

sababli ular shamol eroziyasiga juda osonlik bilan chalinadilar.   

Qumli cho’l(sahro) tuproqlari maydonlarining umumiy ko’rinishi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qumli cho’l(sahro) tuproqlarining partov-qo’riq holdagi ko’rinishi 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

---

 

13