Umumiy astronomiya


§ 1.10. Taqvim va uning turlari



Download 23,71 Mb.
bet39/175
Sana24.01.2022
Hajmi23,71 Mb.
#407632
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   175
Bog'liq
UMK Umumiy astronomiya Fizika

§ 1.10. Taqvim va uning turlari
Taqvim (kalendar) deb uzoq muddat oraliqlarni yillar, oylar, haftalar va kunlar bo‘yicha tizimga solishga aytiladi.

Hozirgi kalendar uzoq yillik tarixga ega. Uning asosiy muammosi shundan iboratki, asosiy birliklar bo'lgan kun, oy va yilning bir-biriga mos kelmasligi bilan doimo kurashib borishi kerak. Gap shundaki, yildagi kun va oylarning soni yaxlit son emas. Bu muammolar yildagi fasllarni, kun va tunni hamda oy fazalarini ham inobatga oladigan kalendarni ishlabchiqish masalasini murakkablashtiradi.

Taqvimlarni tuzishda ham osmon jismlarining davriy harakatiga asoslanadi. Taqvimni tuzishning qiyinligi shundaki, osmon jismlaridan birortasining davri ikkinchisining davri bilan aniq (ya’ni qoldiqsiz) o‘lchana olmaydi. Masalan: Yerning Quyosh atrofidagi aylanish davri-bir yilni sutkalarda ifodalasak, u taxminan 365,25 sutka chiqadi, ya’ni qoldiq-yuzdan yigirma besh sutkaga (olti soatga) teng bo‘ladi. Oy davri bilan hisoblashganda esa, bir yilning ichida 12 oy-u yana o‘rtacha o‘n bir sutka qoldiq qoladi. Oy davri uzunligini sutkalarda ifodalansa, 29 sutka-yu yana yarim kun, ya’ni 12 soatdan ko‘proq vaqt ortib qolada va hokazo.

Taqvimlar osmon jismining davrini asos qilib olinishiga ko‘ra, har xil bo‘ladi. Agar asos qilib Oyning Yer atrofida aylanish sinodik davri - 29,53 sutka olinsa, bu taqvim Oy taqvimi, agar Quyoshning Yer atrofidagi yillik ko‘rinma harakatining davri (bu harakat Yerning Quyosh atrofidagi haqiqiy harakati tufayli sodir bo‘ladi) asos qilib olingan bo‘lsa, bunday taqvim Quyosh taqvimi deb yuritilada. Ba’zi taqvimlarda har ikkala osmon jismining davrlari birgalikda asos qilib olinadi, bunday taqvim Quyosh-Oy taqvimi deb yuritiladi.



Oy taqvimi. Yeramizning 631 yilida islom dinining asoschisi Muhammad payg‘ambar, ungacha qo‘llanilib kelingan yahudiylarning Quyosh-Oy taqvimi o‘rniga musulmonlar uchun yilning uzunligi 12 sinodik oydan iborat bo‘lgan Oy taqvimini joriy qiladi. Mazkur taqvim yilining uzunligi 354 yoki 355 kundan (1229,53) iborat bo‘lib, Quyosh taqvimi yilining uzunligidan taxminan 11 sutkaga kamroq.

Oy taqvimining erasi hijriy era (“hijrat” arabcha – ko‘chib o‘tmoq) deb yuritilib, Muhammad payg‘ambarning Makkadan Madinaga ko‘chib o‘tgan yilining boshidan hisoblanadi. Bu kun grigorian taqvimi bo‘yicha 622 yilning 16 iyul, juma, “yangioy” ko‘ringan kuniga to‘g‘ri keladi. Musulmonlar taqvimida yilning oylari quyidagicha nomlanadi:





Download 23,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   175




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish