Umumiy astronomiya
§ 2. Юлдузларнинг ўлчамларини аниқлаш
Download 23,71 Mb.
|
UMK Umumiy astronomiya Fizika
- Bu sahifa navigatsiya:
- MUSTAQIL TA’LIM MASHG’ULOTLARI
- GLOSSARIY
- ILOVALAR
|
Юлдузнинг такрибий чизиқий радиуси R ни (Қуёш радиуси бирликларида) Tэф ва Lb орқали ҳисоблаб топиш мумкин: , (7) ёки
, (8) бу ерда Tэф – эффектив ҳарорат, – Больцман доимийси; шунингдек, юлдузнинг ранг кўрсаткичи CI: . (9) U, B, V фотометрик система учун: , (10) (B – V) – ранг кўрсаткичи, Mv – Mv. га яқин V системадаги абсолют юлдузий катталик. Ҳарорат T ранг кўрсаткичи CI ва (B – V) билан қуйидагича боғланган: (11) (12) § 3. Зичлик Юлдузнинг массаси m ва чизиқий радиуси R ни билган ҳолда унинг ўртача зичлигини аниқлаш мумкин: (13) – Қуёш моддасининг ўртача зичлиги (1.41 г/см3). Вазифа СириусА ва унинг йўлдоши СириусВ юлдузларнинг 70 йил давомида олинган кўринма вазиятларидан фойдаланиб, уларнинг массаларини топинг, бу ерда P = 50.09 йил, a” = 7”.57. a2/a1 муносабат қуйидагича топилади (Расмга қаралсин): қўшалоқ юлдузнинг сезиларли хусусий ҳаракати компоненталарининг орбитал ҳаракатига устма-уст тушади, уларнинг кўринма траекториялари нисбатан катта вақт оралиқда қиялиги ўзгарувчан эгри чизиқ бўлиб кўринади, компонента массаларининг умумий маркази эса катта айлана бўйлаб силжийди. Бу ёй чизмада тўғри чизиқ кесмаси сифатида кўрсатилган бўлиб, у ҳар доим компоненталар орасидан ўтади, чунки вақтнинг ҳар дақиқасида компоненталар массалар умумий марказига нисбатан диаметрал қарама-қарши томонларида жойлашадилар. Унда компоненталарининг такрорланиб турувчи ўзаро жойлашувларига қараб уларнинг массалар умумий маркази атрофида айланиш даври P ни баҳолаш мумкин, чизмада улар орасидаги ўзаро масофалари r1 ва r2 ни ўлчаб эса, турли вақт моменти t учун r2/r1 муносабати аниқланади. Унда , (14) n – ўлчовлар сони. Бу юлдузларнинг Ti; Mv; Ri; i ларини ҳисобланг ва Гецшпрунг-Рессел диаграммасида (Г – Р Д) уларни белгиланг. Икки хил усулда ранг кўрсаткичи (B – V) дан юлдузларнинг радиуси R ларини ҳисобланг (Жадвал 1). a) N N 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9 10, 11, 12 13, 14, 15 16, 17, 18 19, 20, 21 22, 23, 24 25, 26, 27 28, 29, 30 Худди шу юлдузларнинг масса m ва зичлиги ни ҳисобланг. Юлдузларнинг ҳисобланган R ва m қйиматларини уларнинг ёритувчанлиги ва спектрал синфи билан таққосланг ва Г – Р Д да ушбу параметрларнинг боғланишини ифодалаб беринг. Адабиёт Дагаев М.М. Лабораторный практикум по курсу общей астрономии, 1963. Астрономический календарь (постоянная часть), 1981. Атлас звездного неба под ред. Михайлова. Куликовский П.Г. Справочник любителя астрономии. Малая энциклопедия Физика Космоса, 1985. Жадвал 1
CMa Сириус –1.46 A1, V 0.0 376 СириусА 1.5 A0, V a” = 7”.50 СириусВ 8.5 A1, VII P = 50.04 йил Жадвал 2
MUSTAQIL TA’LIM MASHG’ULOTLARIУшбу фанни ўрганувчи талабалар аудиторияда олган назарий билимларини мустаҳкамлаш ва астрономиядаги амалий масалаларни ечишда кўникма ҳосил қилиш учун мустақил таълим тизимига асосланиб, кафедра ўқитувчилари раҳбарлигида, мустақил иш бажарадилар. Бунда улар қўшимча адабиёиларни ўрганиб ҳамда Интернет сайтларидан фойдаланиб рефератлар ва илмий докладлар тайёрлайдилар, амалий машғулот мавзусига доир уй вазифаларни бажарадилар, кўргазмали қуроллар ва слайдлар тайёрлайдилар. Талаба мустақил ишни тайёрлашда муайян фаннинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда қуйидаги шакллардан фойдаланиш тавсия этилади: амалий машғулот бўйича уй вазифаларини тайёрлаш лаборатория ишларига тайёргарлик кўриш ва олинган натижаларни қайта ишлаш. дарслик ва ўқув қўлланмалар бўйича фан боблари ва мавзуларини ўрганиш; тарқатма материаллар бўйича маърузалар қисмини ўзлаштирш; махсус адабиётлар бўйича фан бўлимлари ёки мавзулари устида ишлаш; махсус адабиётлар асосида фан мавзулари бўйича реферат ва конспектлар тайёрлаш; танланган мавзу бўйича ўзаро савол-жавоблар ўтказиш; Мустақил таълим мавзулари
GLOSSARIYOsmon jismlari – Koinotda (kosmosda) harakat qilayotgan barcha jismlar: chandan to galaktikalargacha Yulduz turkumi – yulduzlar guruhini birlashtiruvchi osmos sferasining ma’lum bir qismi Andromeda – yunonchadan Άνδρομέδη so’zidan olingan, yulduz turkumi nomi Aldebaran – Buzoq yulduz turkumidagi eng yoruz yulduz. Vega – Lira yulduz turkumidagi eng eng yoruz yulduz, samoda 5-o’rinda turadi Geosentrik sistema (Ptolomey sistemasi) – markazida Yer turuvchi sistema, barcha jismlar uning atrofida aylanadi Quyosh sistemasi – Quyosh va uning atrofida aylanuvchi barcha jismlar Ko’rinma harakat – Yerning sutkalik aylanishi va o’z orbitasi bo’ylab harakati natijasida sodir bo’luvchi hodisa Zodiak – yunoncha “zoo” (hayvon) so'zidan kelib chiqib, Quyosh va Oyning yillik ko'rinma harakatlari sodir bo'ladigan osmondagi sohasi. Burj nuri - ekliptika bo'ylab cho'zilgan xira nur. Osmonning Quyosh botgan (yoki chiqqan) qismida astronomik kun botishdan so'ng (yoki oldin) ushbu nur aniq ko'rinadi. U Quyosh nurining sayyoralararo changdan o'tib sochilishi natijasida yuzaga keladi. Ko'rinma yulduziy kattalik – (ayrim holda uni sodda qilib “yulduziy kattalik” deyishadi) kuzatuvchi bevosita kuzatgan holda, yoritkichdan undan kelayotgan yorug’lik oqimini aniqlab, qayd etuvchi kattaliqdir. Tabiiyki, yulduzning kuzatilayotgan ravshanligi uning real quvvatiga hamda ungacha bo'lgan masofaga bog’liq bo'ladi Tutilish – uchta osmon jismi deyarli bitta to'g’ri chiziqda joylashgan hol. Bunda jismlarning birida kuzatuvchi joylashib, qolgan ikkita jism biri-biriga proektsiyalanishini, ya'ni, bittasi ikkinchisi tomonidan to'silishini yoki bittasining (Yerning ham) soyasi ikkinchisiga tushishini kuzatishi mumkin. Ulardan Quyosh va Oy tutilishlari ma'lumdir Tropik yil – Quyosh gardishi markazini ba?orgi tengkunlik nu?tasidan ikki marotaba ketma – ket o'tishiga ketgan va?t orali?i. U 365,2422 o'rtacha ?uyosh sutkasiga sutkasiga teng Gorizont – kuzatuvchi turgan tekislik hisoblanib, u “ko'rinma” (shu tekislikni osmon bilan kesishgan qismi) va “matematik” (osmon sferasida joylashgan, shimol – g’arb – janub – sharq nuqtalaridan o'tuvchi katta aylana) gorizont turlariga bo'linadi. Zenit – kuzatuvchiga nisbatan tepada va vertikalning osmon meridian bilan kesishgan niqta Zenit masofa – berilgan yoritgich va kuzatuvchi zenitiga bo'lgan yo'nalishlar orasidagi burchak. Balandlik aylanasi – zenith va berilgan yoritgichdan o'tadigan osmon sferasidagi katta aylana Og’ish aylanasi – olam qutbi va berilgan yoritgichdan o'tadigan osmon sferasidagi katta aylana Kulminatsiya – Yerning sutkalik aylanishi sababli yoritkichning osmon meridianini kesib o'tish hodisasi Nadir – kuzatuvchidan vertikal o'q bo'ylab pastda joylashgan, zenitga qarama-qarshi yo'nalishdagi osmon sferasining nuqtasi Osmon meridiani (lot. meridianus) – kuzatuvchining zeniti va olam qutblarining janubiy va shimoliy nuqtalari orqali o'tuvchi osmon sferasining katta doirasi. U gorizont bilan shimol va janub nuqtalarda kesishadi. Uni maxsus ravishda osmon meridiani deb atashadi Osmon ekvatori – olamning shimoliy va janubiy qutblaridan teng masofada yotuvchi, Yer ekvatori tekisligiga parallel o’tuvchi osmon sferasining katta doirasi Olam o'qi – Yerning aylanish o'qiga parallel bo'lgan va osmon sferasining markazidan o'tuvchi to'g’ri chiziq. Olam o'qi atrofida osmon yoritkichlarining sutkalik aylanishi sodir bo'ladi Olam qutblari (shimoliy va janubiy) – Yerning aylanish o'qiga parallel bo'lgan kuzatuvchi ko'zi orqali o'tuvchi olam o'qini osmon sferasi bilan kesishish nuqtalari Soat doirasi – olamning shimoliy va janubiy qutblari orqali o'tuvchi osmon sferasining katta aylanasi Yoritkichlarning chiqishi va botishi – yoritgichlarning matematik gorizontni kesib o'tish hodisasi
O'rtacha quyosh – osmon ekvatori bo'ylab garbdan sharqqa tekis harakat qiluvchi, tropik yil davomida bahorgi tengkunlik nuqtasidan Quyosh bilan bir vaqtda chiqib, bir vaqtda qaytib keluvchi va Quyosh gardishida olingan harakatlanuvchi faraziy nuqta. Bir jinsli vaqt shkalasini belgilash uchun kiritilgan qo'shimcha, yordamchi tushuncha, chunki Quyosh gardishining geometrik markazi ekliptika va osmon ekvatori bo'ylab yaqqol notekis harakat qiladi.
Tarqatma materiallarTestlarTest savollari
1. Astronomiyaning asosiyeng yirik bo'limlarini sanab bering A) Astrometriya, osmon mexanikasi, astrofizika, yulduziy astronomiya, kosmogoniya, kosmologiya B) Astrofizika, astrometriya, fundamental radioastronomiya, yulduziy astronomiya, kosmogoniya, kosmologiya C) Astrometriya, nazariy astrofizika, osmon mexanikasi, yulduziy astronomiya, kosmogoniya, kosmologiya D) Nazariy astronomiya, amaliy astrofizika, osmon mexanikasi, astrofizika, yulduziy astronomiya, kosmogoniya
2. Nima uchun Yer atmosferasi astronomik kuzatuvlarga halaqit beradi? A) Yuqorida aytilganlarning hammasi to'g'ri B) Ob-havo kuzatuvlarni qilib bo'lmaydigan darajaga olib kelishi mumkin C) Atmosfera shaffofligi o'zgaradi va unda turbulent hodisalar ro’y beradi D) To'lqin uzunliklarining ayrimlari atmosferada yutiladi
3. Ekzosayyoralar – bu … A) Quyosh sistemasidan tashqarida joylashgan boshqa yulduzlarning sayyoralari B) Quyosh sistemasidan tashqarida joylashgan kichik sayyoralar C) Quyosh sistemasida Neptundan keyin joylashgan boshqa sayyoralar D) Ekzotik tabiatga ega bo'lgan sayyoralar
4. Astronomiya fani nimaga ko’proq tayanadi? A) Kuzatuv B) Yulduzlar C) Nazariya S) Sayyoralar
5. Yupiter planetasining tabiiy yo’ldoshlari soni nechta? A) 4 B) 8
C) 16 D) 32
6. Quyosh sistemasidagi qaysi planetaning orbital tezligi eng katta? A) Merkuriy B) Venera C) Mars D) Yupiter
7. Astronomiya fani nimani o’rganadi? A) osmon jismlari va ular sistemalarining tuzilishi, kelib chiqishi, harakati va rivojlanishini B) osmon jismlarining harakatini C) osmon jismlarining kelib chiqishini D) osmon jismlarining rivojlanishini
8. 1 parsek masofa deganda nimani tushunasiz? A) Yillik paralaksi 1 gradusga teng bo’lgan yulduzgacha bo’lgan masofa B) Yillik paralaksi 1 minutga teng bo’lgan yulduzgacha bo’lgan masofa C) Yillik paralaksi 1 sekundga teng bo’lgan yulduzgacha bo’lgan masofa D) Quyoshgacha bo’lgan masofa.
9. Metagalaktikaning radiusi qancha? A) 3000 Mpk B) 3500 Mpk C) 4000 Mpk D) 4500 Mpk
10. Titsius-Bode qoidasi nimani aniqlaydi? A) Quyoshdan planetalargacha bo’lgan masofani B) Yulduzlargacha bo’lgan masofani C) Galaktikalargacha bo’lgan masofani D) Quyoshdan planetalargacha bo’lgan masofani
11. Asteroid bilan meteor orasidagi farq nimada? A) Ichki tuzilishida C) O’lchamida D) Shaklida
12. Bir yorug’lik yili necha astronomik uzunlik birlikka teng? A) 63040 B) 63240
C) 63340 D) 63440
13. Metagalaktikaning radiusi necha km? A) 11,24·1023 B) 1,12·1023 C) 1,24·1023 D) 1,32·1023
14. Metagalaktikadagi eng uzoq obyekt nomini ayting. A) Pulsarlar B) Radiogalaktikalar C) Kvazarlar D) Galaktikalar 1. Osmonning biror bir chegara ichidagi butun sohasiga ... deb aytiladi. A) Yulduz turkumi B) Yulduz sinfi C) Yulduz guruhi D) Yulduz to’dasi
2. Nechta yulduz turkumining nomi grek afsonalaridagi qahramonlar nomi bilan ataladi? A) 47 B) 46
C) 49 D) 48
3. Zodiak yulduz turkumlarining soni nechta? A) 12 ta B) 47 ta
C) 88 ta D) 41 ta
4. Quyidagi qaysi javobda zodiak yulduz turkumlarining nomi to’g’ri ketma-ketlikda keltirilgan? A) Hamal, Savr, Javzo, Saraton, Asad, Sunbula, Mezon, Aqrab, Qavs, Jadiy, Dalv, Hut B) Hamal, Savr, Javzo, Asad, Saraton, Sunbula, Mezon, Aqrab, Qavs, Jadiy C) Hamal, Savr, Javzo, Saraton, Asad, Sunbula, Mezon, Aqrab, Jadiy, Qavs, Dalv, Hut D) Hamal, Savr, Javzo, Saraton, Asad, Sunbula, Mezon, Aqrab, Qavs, Dalv
5. Osmonda ko’rinadigan eng yorug’ yulduzning nomini ayting A)Sirius B)Vega
C) Orion D) Altair
6. Osmon sferasi nima uchun ko’k rangda bo’lib ko’rinadi? A)Yorug’likning sochilishi natijasida B) Yorug’likning qaytishi natijasida C) Yorug’likning yutilishi natijasida D) Yorug’likning qutblanishi natijasida
7. Osmon sferasida oddiy ko’z bilan nechta yulduzni sanash mumkin? A)6000 B) 4000
C) 5000 D) 2000
8. Gorizontdan yuqorida qurollanmagan ko’z bilan nechta yulduzni ko’rish mumkin? A) 3000 B) 5000
C) 4000 D)6000
9. Osmon sferasi nechta yulduz turkumiga bo’lingan? A) 88 B) 86
C) 87 D) 85
10. Oddiy ko’z bilan nechanchi yulduz kattaligiga ega bo’lgan yulduzlarni ko’rish mumkin? A) 4 B) 5
C) 6 D) 7
E) 8 1. Osmon sferasining ta'rifini bering A) Radiusi ixtiyoriy olingan va markazi kuzatuvchi turgan joyida (ko'zida) bo'lgan faraziy sfera B) Yer yuzasi bilan ustma-ust tushadigan sfera C) Radiusi bir astronomic birlikka teng bo'lgan faraziy sfera D) Radiusi Quyosh radiusiga teng bo'lgan va markazi kuzatuvchi turgan joyda bo'lgan sfera
2. Osmon sferasi markazidan o'tuvchi va vertikal o'qqa perpendikulyar to'g'ri chiziq nima deyiladi? A) Tush chizig'i B) Vertikal chiziq C) Yoritkich vertikali D) Olam o'qi
3. Olamning ikkala qutblarini tutashtiruvchi va osmon sferasi markazidan o'tuvchi to'g'ri chiziqqa nima deyiladi? A) Olam o'qi B) Meridian C) Tush chizig'i D) Ekliptika o’qi
4. Gorizontal koordinatalar sistemasida yoritgichning o'rni qanday kattaliklar bilan aniqlanadi? A) Zenit masofasi, azimuth B) Og'ish, to'g'ri chiqish C) Og'ish, soat burchagi D) Balandlik, to'g'ri chiqish
5. Osmon ekvatoridan sfera bo’ylab yoritgichgacha bo'lgan balandlik-yoy nima deyiladi? A) Og'ish B) Soat burchagi C) To'g'ri chiqish D) Balandlik
6. Bahorgi tengkunlik nuqtasidan boshlab M yoritgichdan ekvatorga tushirilgan og'ish aylanasigacha bo'lgan masofaga nima deyiladi? A) To'g'ri chiqish B) Soat burchagi C) Uzunlik D) Kenglik
7. Yoritkichning azimuti A qanday intervalda o'zgaradi? A) 0 dan 360 gacha B) 0 dan 180 gacha C) 0 dan 90 gacha D) 0 dan 270 gacha
8. Kul’minasiya deb nimaga aytiladi? A) Yoritkichning osmon meridianini kesib o'tishi hodisasi B) Yoritkichning Yer orbitasini kesib o'tishi C) Yoritkichning osmon ekvatorini kesib o'tishi hodisasi D) Yoritkichning kuzatuvchi gorizontini kesib o’tishi
9. Yozgi quyosh turishi qaysi kuni bo'ladi? A) 22 iyun B) 21 iyul C) 21 mart D) 23 iyun
10. Qishki quyosh turishi qaysi kuni sodir bo'ladi? A) 22 dekabr B) 13 yanvar C) 31 dekabr D) 11 dekabr 1. Osmon sferasining ta'rifini bering A) Radiusi ixtiyoriy olingan va markazi kuzatuvchi turgan joyida (ko'zida) bo'lgan faraziy sfera B) Yer yuzasi bilan ustma-ust tushadigan sfera C) Radiusi bir astronomic birlikka teng bo'lgan faraziy sfera D) Radiusi Quyosh radiusiga teng bo'lgan va markazi kuzatuvchi turgan joyda bo'lgan sfera
2. Osmon sferasi markazidan o'tuvchi va vertikal o'qqa perpendikulyar to'g'ri chiziq nima deyiladi? A) Tush chizig'i B) Vertikal chiziq C) Yoritkich vertikali D) Olam o'qi
3. Olamning ikkala qutblarini tutashtiruvchi va osmon sferasi markazidan o'tuvchi to'g'ri chiziqqa nima deyiladi? A) Olam o'qi B) Meridian C) Tush chizig'i D) Ekliptika o’qi
4. Gorizontal koordinatalar sistemasida yoritgichning o'rni qanday kattaliklar bilan aniqlanadi? A) Zenit masofasi, azimuth B) Og'ish, to'g'ri chiqish C) Og'ish, soat burchagi D) Balandlik, to'g'ri chiqish
5. Osmon ekvatoridan sfera bo’ylab yoritgichgacha bo'lgan balandlik-yoy nima deyiladi? A) Og'ish B) Soat burchagi C) To'g'ri chiqish D) Balandlik
6. Bahorgi tengkunlik nuqtasidan boshlab M yoritgichdan ekvatorga tushirilgan og'ish aylanasigacha bo'lgan masofaga nima deyiladi? A) To'g'ri chiqish B) Soat burchagi C) Uzunlik D) Kenglik
7. Yoritkichning azimuti A qanday intervalda o'zgaradi? A) 0 dan 360 gacha B) 0 dan 180 gacha C) 0 dan 90 gacha D) 0 dan 270 gacha
8. Kul’minasiya deb nimaga aytiladi? A) Yoritkichning osmon meridianini kesib o'tishi hodisasi B) Yoritkichning Yer orbitasini kesib o'tishi C) Yoritkichning osmon ekvatorini kesib o'tishi hodisasi D) Yoritkichning kuzatuvchi gorizontini kesib o’tishi
9. Yozgi quyosh turishi qaysi kuni bo'ladi? A) 22 iyun B) 21 iyul C) 21 mart D) 23 iyun
10. Qishki quyosh turishi qaysi kuni sodir bo'ladi? A) 22 dekabr B) 13 yanvar C) 31 dekabr D) 11 dekabr 1. Olam qutbining gorizontdan balandligi nimaga teng? A) *Joyning geografik kengligiga B) Quyosh balandligiga C) Ekliptika kengligiga D) 90 ga
2. Siriusning yuqori kul’minasiyadagi balandligi 10, og'ishi -17. Kuzatish joyining geografik kengligi nimaga teng? A)*63 B) - 17
C) 10 D) - 7
3. Quyosh 10 oktaybr kunida qachon chiqadi? A)*06 soat 22 minut B) 07 soat 15 minut C) 09 soat 07 minut D) 08 soat 32 minut
4. Quyosh 5 dekabr kunida qachon chiqadi? A) *09 soat 18 minut B) 08 soat 32 minut C) 05 soat 42 minut D) 07 soat 15 minut
5. Quyosh 8 oktyabr kunida qachon botadi? A) *18 soat 18 minut B) 20 soat 22 minut C) 16 soat 32 minut D) 19 soat 30 minut
6. Quyosh 8 oktaybr kunida qachon chiqadi? A) *07 soat 15 minut B) 06 soat 22 minut C) 09 soat 07 minut D) 08 soat 32 minut
7. Quyosh20 avgust kuni qachon botadi? A) *20 soat 22 minut B) 08 soat 32 minut C) 19 soat 28 minut D) 18 soat 18 minut
8. Quyosh 20 avgust kunida qachon chiqadi? A) *05 soat 42 minut B) 06 soat 22 minut C) 07 soat 07 minut D) 08 soat 32 minut
9. Kul’minasiya deb nimaga aytiladi? A) *Yoritkichning osmon meridianini kesib o'tishi hodisasi B) Yoritkichning Yer orbitasini kesib o'tishi C) Yoritkichning osmon ekvatorini kesib o'tishi hodisasi D) Yoritkichning kuzatuvchi gorizontini kesib o’tis
10. Osmon sferasining qaysi nuqtasida og'ish – 900 ga teng? A) *Olamning janubiy qutbida B) Nadir nuqtasida C) Qutb yulduzi joylashgan joyda D) Shimoliy olam qutbida 1. O'rtacha Quyosh sutkasi nima? A) *O'rtacha quyosh”ning ikkita bir xil ketma-ket kul’minasiyasi orasidagi o'tgan vaqt B) O'rtacha quyosh vaqti bilan haqiqiy quyosh vaqti orasidagi farq maksimumga etguncha zarur bo'lgan vaqt C) Quyoshning ikki marta ketma-ket chiqishi orasidagi vaqt D) O'rtacha quyoshning quyi kul’minasiyasidan tush paytigacha o'tgan vaqt
2. Haqiqiy tush vaqti qachon sodir bo'ladi? A) *Quyoshning yuqori kulminatsiyasida B) Quyoshning quyi kulminatsiyasida C) Yulduzlarning kulminatsiyasi paytida D) Sayyoraning quyi kulminatsiyasida
3. Vaqt tenglamasi qaysi? A) *= Tm - T B) t=f(T) C) =n Tm D) f= (Tm)
4. Yulduz sutkasi nima? A) * Bahorgi tengkunlik nuqtasining ikkita ketma-ket bir xil kulminatsiyasi orasidagi vaqt B) Quyosh markazining ikkita ketma-ket bir xil kulminatsiyasi orasidagi vaqt C) Yulduzning chiqishi va botishi orasidagi vaqt D) Quyoshning quyi kulminatsiyasi bo'yicha aniqlangan sutka
5. Mahalliy vaqt nima? A) * Berilgan geografik meridiandagi o’rtacha Quyosh vaqti B) Biror davlatda qabul qilingan yulduz vaqti C) Yer sharida bir xil kenglik uchun qabul qilingan ixtiyoriy vaqt D) Hukumat qarori bilan qabul qilingan haqiqiy Quyosh vaqti
6. Yulduz vaqti nimaga teng? A) * B) C) D)
7. Grinvichda 10h20m bo'lganda boshqa biron punktda o'rtacha quyosh vaqti 12h56m bo'lgan. Shu joyning geografik uzunligi topilsin. A) * =2h36m B) =2h56m C) =23h16m D) =10h20m
8. Dunyo vaqti uchun qaysi formula to'g'ri? A) * B) C) D)
9. Butun Yer shari nechta poyas vaqtiga bo’lingan va meridian chiziqlari orasidagi burchak necha gradus? A) *24 ta 15 gradus B) 20 ta 15 gradus C) 30 ta 12 gradus D) 12 ta 30 gradus
10. Yulduz kulminatsiyalari orasida o’tgan vaqt Quyosh kulminatsiyalari orasida o’tgan vaqtdan qanchaga farq qiladi? A) 4 minut B) 5 minut C) 6 minut D) 7 minut Download 23,71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish