Umumiy astronomiya

Download 23,71 Mb. bet 147/175 Sana 24.01.2022 Hajmi 23,71 Mb. #407632

Bog'liq
UMK Umumiy astronomiya Fizika

6.19-rasm

6.20-rasm Cepheidlar uchun davr-yorqinlik bog'lanishi

Biz yuqorida ta'kidlagan edikki, pulsatsiya davri o'rtacha zichlikka bog'liq. Boshqa tomondan, yulduzning o'lchami, va demak uning zichligi uning umumiy yorqinligiga bog'liq. Shunday qilib nima uchun pulsatsiyalanuvchi yulduzlar davri va yorqinligi o'rtasida aloqadorlik mavjud ekanligini tushunish mumkin.

Klassik cepheidlarning miqdori M va davri P 6.20-rasmda ko'rsatilgan. M va log P o'rtasidagi bog'lanish chiziqli. Ammo, qandaydir qiymatgacha, cepheidlar yorqinligi rangdan ham bog'liq bo'ladi, ko'kroq yulduzlar yorqinroq. W Virginis Yulduzlari. 1952 yilda Walter Baade haqiqatda ikki tipdagi cepheidlar mavjudligini ta'kidladi: klasik cepheidlar va WVirginis yulduzlar. Ikkala tip ham davr-yorqinlik bog'lanishiga bo'ysunadi, ammo berilgan davrdagi WVir yulduzlar shunga mos keluvchi klassik cepheidlarga nisbatan 1.5 miqdorlarga kuchsizroq. Bu farq klassik cepheidlar yosh guruh I dagi obyektlar, va Wvir yulduzlar guruh II dagi qari yulduzlar ekanligi tufayli kelib chiqadi. Boshqacha aytganda, o'zgaruvchanlarning ikki klassi o'xshash.

Oldinroq WVir davr - yorqinlik bog'lanishi cepheidlarning har ikkala tipi uchun ham foydalanildi. Buning natijasida klassik cepheidlargacha bo'lgan masofa juda kam bo'lib chiqdi. Masalan, Andromeda Galaktikasigacha bo'lgan masofa klassik cepheidlarnikiga asolangan edi, chunki faqat ular bu masofada ko'rinishi uchun yetarlicha yorqin bo'lishi kerak. Davr – yorqinlik bog'lanishining to'g'riroq shaklidan foydalanilganda barcha ekstragalaktik masofalar ikkilanishi kerak bo'ldi. Samon Yo'ligacha bo'lgan masofani o'zgartirih shart bo'lmadi, chunki ularning o'lchashlari boshqa metodlarga asolangan edi.

RR Lyrae Yulduzlari. Pulsatsiyalanuvchi o'zgaruvchan yulduzlarning uchinchi muhim klassi RR Lyrae yulduzlar hisoblanadi. Ularning yorqinliklarining o'zgarishlari cepheidlarnikiga nisbatan kichukroq, odatda bir miqdorga kamroq. Ularning davrlari ham qisqaroq, bir kunga kam. WVir yulduzlarga o'zshash RR Lyrae yulduzlar ham qari guruh II yulduzlari hisoblanadi. Ular sharsimon yulduzlar klasterlarida juda umumiy, shuning uchun dastlab klaster o'zgaruvchanlar deb atalar edi.

RR Lyrae yulduzlarning absolyut miqdori taxminan MV y= 0.6 ± 0.3. Ularning barchasi qo'pol qilib aytganda bir xil osh va massaga ega, va shuning uchun bir xil, geliy yadroda endigina yona boshlagan evolyutsion fazaga to'g'ri keladi. RR Lyrae o'zgaruvchanlarining absolyut miqdorlari ma'lum bo'lgani uchun, ular sharsimon klasterlargacha bo'lgan masofani aniqlashda foydalanilishi mumkin.

Fizik o‘zgaruvchan yulduzlar ravshanliklarning o‘zgarishi, shu yulduzlarning qa’rida kechadigan fizik jarayonlar hisobiga bo‘ladi. Fizik o‘zgaruvchan yulduzlar, ravshanliklarining o‘zgarishi xarakteriga ko‘ra, pulsatsiyalanuvchi va eruptiv o‘zgaruvchan yulduzlarga bo‘linadi.

Download 23,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: