Umumiy astronomiya

Uch karra α-reaksiya. Avvalgi ko‘rib chiqilgan reaksiyalarda yulduz tublarida geliy miqdori ortib boradi. Harorat 10⁸ gradusdan oshganda geliy uglerodga uch karra α-reaksiya orqali aylanishi mumkin:

(6.36) ⁴He + ⁴He ↔ ⁸Be ,

(6.37) ⁸Be + ⁴He → ¹²C + γ .

Bu erda ⁸Ve noturg‘un va 2,6 × 10^–16 sekund ichida ikkita geliy yadrosiga yoki α-zarralarga parchalanadi. Shunday qilib, uglerod hosil bo‘lishi uchun deyarli bir vaqtning o‘zida uchta zarra to‘qnashishi talab etiladi. Reaksiya ko‘pincha quyidagicha yoziladi:

(6.39) ⁴He → ¹²C + γ .

Geliy yonishi tugagandan so‘ng yanada yuqoriroq haroratlarda temir va nikelga qadar og‘ir elementlar ishtirok etishi mumkin bo‘lgan boshqa reaksiyalar boshlanishi extimoli bor. Ana shunday reaksiyalarga misol kilib, kislorod, uglerod va kremniy yonishidek turli α-reaksiyalarni ko‘rsatish mumkin.

α-reaksiyalar. Geliy yonayotgan paytda hosil bo‘lgan uglerodning ayrim yadrolari geliy yadrolari bilan qayta reaksiyaga kirishib, kislorodni hosil qiladi, u esa, o‘z navbatida qayta reaksiyada neonni hosil qiladi, v.x.k. Bu reaksiyalar etarlicha kam amalga oshadi, shuning uchun yulduzli energiya manbalari sifatida unchalik axamiyatli emas. Bunday reaksiyalarga misol qilib quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:

¹²C + ⁴He → ¹⁶O + γ ,

¹⁶O + ⁴He → ²⁰Ne + γ ,

²⁰Ne + ⁴He → ²⁴Mg + γ .

Uglerod yonishi. Geliy tugagandan so‘ng, (5-8) × 10¹⁰ K haroratlarda uglerodning yonishi boshlanadi:

¹²C + ¹²C → ²⁴Mg + γ

→ ²³Na + ¹H

→ ²⁰Ne + ⁴He

→ ²³Mg + n

→ ¹⁶O + 2 ⁴He .