Umumiy astronomiya

1 – namuna Quyoshning Yerga beradigan tezlanishi kattami yoki Oyning Yerga beradigan tezlanishimi? Necha marta?

Yechimi: Butun olam tortishish qonunidan, Quyosh va Oyning ta’sir kuchlarini shu jismlar og’irlik kuchiga tenglashtiramiz: ; ; Javob: Oy tomonidan berilgan tezlanish taxminan 150 ming marta katta.

2 – namuna. Agar Yer aylanishining burchak tezligi sutkasiga 1⁰ ni tashkil qilsa, Quyosh massasini toping. Yerdan Quyoshgacha bo’lgan masofani R=1,49^.10⁸ km deb hisoblang.

=1^0/sut R=1,49^.10^8 km.	Yechimi:
mQ=?
	Demak, kg.
	Javob: kg.

3 – namuna. Fobosning harakatidan (a=9300 km, T=0,32 sutka) Marsning massasini Yer massasi birliklarida aniqlang. Oyning mos kattaliklari a_Oy=384000 km, T_Oy=27,3 sutka.

aF =9300 km TF =0,32 sut aOy =384000 km TOy =27,3 sut	Yechimi: . Agarda, Fobosning massasi Marsning massasidan va Oyning massasi Yerning massasidan juda kichik deb qabul qilsak, u holda: Javob: 0,1
=?

4 – namuna. Agar kosmik kema perigeyda dengiz sathidan 227 km balandlikda uchib o’tib, orbita katta yarim o’qi 13900 km ni tashkil etgan bo’lsa, uning perigey va apogeydagi chiziqli tezliklarini toping.

RP=227 km RYer=6371 km a=13900 km	Yechimi: ; ; bu yerda , ekssentrisitetini esa quyidagi formuladan topamiz: Unda vP = km/sek; vA=km/sek Javob: vP = km/sek; vA=km/sek
vP=? vA=?

Dars davomida talabalarga beriladigan masalalar.

14. 
    Galley kometasi 1910 yilda o’z perigeliy masofasi (0.587 a.b.) dan 54.52 km/sek tezlik bilan, Ikeyi-Seki kometasi esa 1965 yilda o’z perigeliy masofasi (0.0083 a.b.) dan 480 km/sek tezlik bilan o’tdi. Bu kometalar qanday orbita bo’ylab harakatlangan va ular Quyoshga qachon yaqinlashadilar?
    
15. 
    Yer va Oy massalarining nisbati 81:1 ga, ular radiuslarining nisbati esa 1:0,27 ga teng. Oydagi erkin tushish tezlanishi nimaga teng?
    
16. 
    Uranning massasini Yer massasi birliklarida Oyning Yer atrofidagi harakatini Titaniyaning Uran atrofidagi harakatiga solishtirish orqali aniqlang. Titaniyaning aylanish davri 8^d17^h, uning Urandan uzoqligi esa 438 ming km.
    
17. 
    Neptun massasini Yer massasi birliklarida Neptun tabiiy yo‘ldoshining harakatidan toping. Yo‘ldosh planetadan 354 ming km masofada 5 sutka 21 soat davr bilan harakatlanadi. Oyning Yerdan uzoqligi 384400 km aylanish davri 27.32 sutka.
    
18. 
    Mars massasini Quyosh massasi birliklarida, Fobosning Mars atrofidagi harakati (T=0.31892 sutka, a=9380 km) bilan Marsning Quyosh atrofidagi (T=686.980 sutka, a=227 mln km) harakati nisbatidan aniqlang.
    
19. 
    Agarda Quyoshning massasi ikki marta katta bo’lsa, Yer 1 a.b. masofada Quyosh atrofida qanday davr bilan aylangan bo’lar edi?