Умумий ўртатаълим мактаб амалиётчи психологлари малакасини ошириш курсининг мутахасисслик буйича давлат талаблари, ЎҚув-мавзу режа, дастур

Мактаб амалиётчи психологининг маърузалари
Маърузангиз аввало байрам, ақлий ўйин, қониқишга айланиши зарур. Сиз ҳаётга ишонч, яхшилик кўзи билан қаровчи инсон рўлини ўйнайсиз, бундай роль бошланғич синф ўқувчилари ва ўсмирлар учун маҳсулдордир.
-Сиз нейтрал «маълумот берувчисиз», психологик билимларни таклиф қиласиз, тингловчилар ўзлари нимани қандай бажаришни ҳал қилади. Ушбу роль ота-оналр олдида нутқ сўзлаётганда қўл келади.
-Сиз ҳаёт фаолиятингиз, инсон унинг ҳаёти, таълим ва тарбияси ҳақида хотржам фикр юритасиз. Бундай ролни зиёли ота-оналар ва юқори синф ўқувчилари аудиторияда ўйнаш мумкин.
-Сиз маърузангиз давомида болаларни севиш, уларни психологик қўллаб қуватлаш ҳақида тўхталасиз. Бунда ўқитувчилар ва ота-оналр тингловчингиз бўлади.
Психологик маърузани бошлаш мумкин бўлган сўзлар ва ифодалар.
Ҳар бир маърузачининг дастлабки сўзлари тингловчиларга ишонтирувчи таъсир кўрсатишни яхши билади. Кимнинг олдида нутқ сўзлашингизга қараб, ўзингизга ёққан ифодаларнинг биридан бошлашингиз мумкин.
«Ўзингизга ёққанини танлаш машқи» Сиз ўқитувчилар олдида нутқ сўзласангиз:
-Ассалому алайкум! Бугун сиз билан мураккаб муаммони муҳокама қиламиз..» (мулоқатнинг жиддий ва муаммоли бўлишини эслаши, аудиторияда «тенглик» позицциясида ўзаро таьсир кўрсатиш мумкин»)
-Ассалому алайкум. Психологнинг ўқитувчилар олдида нутқ сўзлаши ҳам осон, ҳам қийин. Шунинг осонки, бизнинг олдимизда-умумий мақсад - ўкувчиларга таълим ва тарбия бериш мақсади турибди. Шунинг учун қийинки, қисқа мулоқат чоғида умумий муоммони ҳал қилишда бирлашиш, биргаликда умумий тил топиш зарур. (Психолог аудиторияга шериклик асосида касблараро ўзаро таъсир установкаси билан мурожат қилади)
«Менинг қарашларим: психолог маълум психологик педагогик тавсияларни ишлаб чиқиш мумкин, бу муҳим албатта. Лекин ўқитувчи қийин ўсмирлар ёки орқада қолаётган ўқувчини тарбиялаш бўйича ўзининг кўп йиллик тажрибасига таяниши зарур. (Ўқутувчилик касбий маҳоратига ҳурматни ифодалаш)
Мен сизга психологияга қизиқиш намоён қилганингиз учун ташаккур билдирмоқчиман. Кўчада кучли ёмғир вамомақалдироқ бўлишига қарамасдан, зал тўла одамларни кўраяпман (маъруза бошлашдан олдин ҳиссий ижобий муҳитни яратиш).
-Дўстлар агар тингловчилар унчалик кўп бўлмаса, яқиндан суҳбатлашиш имкони мавжуд бўлади. Бугун бизда нафақат маъруза балки, диалог мулоқот суҳбат бўлиб ўтади. (Агар аудиторияга кам одамлар йиғилган бўлса, зўриқишни йўқотиш учун юқоридаги сўзлардан бошлаш мумкин).
Сиз ота-оналар олдида нутқ сўзламоқчисиз.
«Ҳурматли ота-оналар! Мени ўзларингизга яқин қабул қилишингизни ҳоҳлардим! «Психолог» ҳаётда қандай қилиши кераклиги» ҳақида гапириб беради, ҳаёт шунчалик мураккабки уни психологик қонунлар билан бошқариш қийин» деб ўйлаётган бўлсангиз керак. Сиз ҳам, мен ҳам қийин ҳаётий вазиятдамиз. Фарзандларимиз ҳақида гаплашайлик. (Эмпатик ўзаро таъсир, «тенглик» асосида суҳбатнинг бошланиши)
-Юзларингиздан қаттиқ чарчаганингиз кўриниб турибди. Маърузага ишдан кейин келганингиз кўриниб турибди. Маъруза сизлар учун қизиқарли ва фойдали бўлишига ҳаракат қиламан.
(Ҳиссий қўллаб - қуватланишни ифодалаш, илиқ шахслараро муносабатни шакллантириш)
-Ўзимни таништиришга ижозат Беринг! Оилалиман икки қизим бор, мен фақат психология бўйича мутахассис бўлиб қолмасдан икки фарзанднинг онасиман. Барча оилаларда бўлгани каби бизнинг оилада ҳам муносабатларда муаммо ва қийинчиликлар бўлиб туради. Биз уларни ҳал қилишга ҳаракат қиламиз. Бугун оилавий муаммоларни қандай ҳал қилиш ҳақида гаплашамиз. (Ҳиссий очиқликни намоён қилиш «тенглик ваҳам фикрлик» суҳбатга тайёргарлик.
Сиз юқори синф ўқувчилари олдида нутқ сўзламоқчисиз
-Қадрли дўстлар! «Маъруза олдидан сизларни кўрганимдан хурсандман: барчангиз ёш кучга тўлган ва ҳамма нарсага қизиққувчансиз. Бугунги маърузамиз мавзуси сизларга қизиқарли бўлади деб ўйлайман. Маърузани ьошлашдан олдин, маърузамиз суҳбат шаклида ўтса, янада яхши бўларди. Бу муаммо бўйича ўз фикрингизни билдиришингиз мумкин, мен бўлса ўз фикримни билдираман. (Аудиторияни ҳиссий қабул қилиш, ҳамкорликдаги диалог таклиф этиш).
-«Маърузага келганингиздан жуда хурсандман. Сизларни психологик муаммолар қизиқтирса керак. Маърузада қизиқишларингиз эътиборга олишга ҳаракат қиламан. (Юқори синф ўқувчилари қизиқишларини, ҳиссий қўллаб-қувватлаш:
Шундай қилиб, қуйидаги хулосаларга келамиз. Мактабда Амалий психология бўйича маъруза ўқиш осон эмас. Кўп омилларни ҳиссобга олиш зарур: аудиторияга мослашиш, уларнинг тилида гапириш, маъруза тингловчиларга қизиқарли бўлишига ҳамда уларнинг эҳтиёжларини қондиришга ҳаракат қилиш зарур. Маърузаларни психологик қилиб ўқишга ҳаракат қилиш керак, ўз образини чиройли, очиқ қизиққувчан, бой ҳаётий тажрибага эга инсон сифатида намоён қилиш керак, шахсий фикрни айтишга интилиш зарур. ўзингиз ҳақингизда ўринли гапириб беришингиз мумкин. Ҳар қандай аудиторияни сиз психолог, инсон сифатида ҳаётингиз ҳис-туйғуларингиз қизиқтиради. Агар тингловчилар инсон, мутахасиси сифатида ишонч ҳосил қилсалар, сиз маърузада берадиган маълумот ва билимларни қабул қиладилар. Маърузангизни фаол ва ҳиссий қилиб бошлашга интилинг, уларнинг диққатини фаоллаштириб, биргаликдги руҳий суҳбатга чорланг.