Умумий психология (ички регуляция) фани

Умумий психология (ички регуляция) фани

• 1-мавзу. Мотивация ҳақида умумий тушунча

• ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ

• Мотивация тушунчасини бошқарув соҳаси билан боғлиқ талқини хилдир.Шу сабабли мотивация борасидаги хорижий адабиётларда уларга қуйидагича изоҳ берилади.

• Меҳнат қилиш мотивацияси –ишчининг меҳнат фаолияти орқали эҳтиёжларни қондиришга интишиши

• Мотивация - инсон томонидан ташқи ва ички омилларнинг комплекс таъсирларини аниқловчи бирор бир фаолиятни онгли танлаш жараёнидир. ( Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. - М.: Дело, 1992. С. 361)

• Мотив - аниқ мақсадга эришиш учун онгли хоҳиш-истаги, индивид томонидан шахсий заруратларини тушунилишидир (Еникеев М.И. Общая психология. - М.: ПРИОР, 2000. С. 263. )

• Мотивация - шахсий мақсад ёки ташкилот мақсадларига эришиш учун ўзининг ва ўзгаларнинг қўзғатиш жараёни ( Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента.

Умумий психология (ички регуляция) фани

• 2-мавзу. Мотивациянинг ривожланиши

• ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ

Мотивациянинг асосий турлари

• ЭКСТРЕСНИВ
• ИНТРИНСИВ
• ИЧКИ
• ТАШҚИ
• ИЖОБИЙ
• САЛБИЙ
•  

I. Шахснинг ижтимоий эҳтиёжлари билан уйғунлашган, уларнинг моҳияти мезони орқали ўлчанувчи мотивлар:

• дунёқарашга тааллуқли, алоқадор бўлган ғоявий мотивлар;
• ички ва ташқи сиёсатга нисбатан муносабатни акс эттирувчи, шахсий позицияни ифодаловчи сиёсий мотивлар:
• жамиятнинг ахлоқий нормалари, принциплари, турмуш тарзи, этнопсихологик хусусиятларига асосланувчи ахлоқий мотивлар;
• борлиқ гўзаллигига нисбатан эҳтиёжларда инъикос этувчи нафосат (эстетик) мотивлари

II. Вужудга келиши, шартланганлик манбаи бўйича умумийликка эга бўлган, бошқарув ва бошқарилув хусусиятли мотивлар:

• кенг қамровли ижтимоий мотивлар (ватанпарварлик, фидоийлик, альтруистик);
• гуруҳий, жамоавий, ҳудудий, умумбашарий мотивлар;
• фаолият тузилиши, моҳияти ва тузимига йўналтирилган процессуал мотивлар;
• фаолият маҳсулини баҳолашга, мақсадга эришувга мўлжалланган рағбатланув, мукофот мотивлари.

III. Фаолият турлари моҳиятини ўзида акс эттирувчи мотивлар:

• ижтимоий-сиёсий воқеликларни мужассамлаштирувчи мотивлар;
• касбий тайёргарлик ва маҳоратни ўзида намоён этувчи мотивлар;
• ўқишга, билишга (когнитив), ижодга (креатив) оид мотивлар.

IV. Пайдо бўлиш хусусияти, муддати, муҳлати, барқарорлиги билан умумийликка эга бўлган мотивлар:

• доимий, узлуксиз, лонгитюд хусусиятли мотивлар;
• қисқа муддатли, бир лаҳзали, бир зумлик ва сониялик мотивлар;
• узоқ муддатли, вақт тақчиллигидан озод, хотиржам хатти-ҳаракатларни талаб этувчи мотивлар.

V. Вужудга келиши, кечиши суръати биоқувват билан ўлчанувчи мотивлар:

• кучли, қудратли, таъсир доирасидаги шижоатли мотивлар;
• пайдо бўлиши, кечиши ўрта суръатли мотивлар;
• юзага келиши, кечиши заиф, бўш, кучсиз, беқарор мотивлар.

VI. Фаолиятда, муомалада ва хатти-ҳаракатда вужудга келиши хусусияти, хислати ҳамда сифатини акс эттирувчи мотивлар:

• аниқ, яққол, воқе бўлувчи реал мотивлар;
• зарурат, юксак талаб ва эҳтиёжларда ифодаланувчи долзарб мотивлар;
• имконият (потенция), зоҳира (резерв), яширин (латент) хусусиятларини ўзида мужассамлаштирувчи