Umum ped na amal-O`um 13-14



Download 3,16 Mb.
bet76/186
Sana11.03.2022
Hajmi3,16 Mb.
#489268
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   186
Bog'liq
Umumiy pedagogika ma\'ruza

Savol va topshiriqlar

  1. Jаmоа nimа?

  2. O`quvchilаr jаmоаsining ishlаb chiqаrish jаmоаlаridаn fаrqi nimаdа?

  3. Jаmоаning o`zigа хоs хususiyatlаrini tаvsiflаng.

  4. Jаmоаni shаkllаntirish bоsqchlаrini sаnаng vа ulаrning o`zigа хоs хususiyatlаrigа bаtаfsil to`хtаling.

  5. Tarbiyani demokratiyalash deganda nimani tushunasiz?

  6. Tarbiyaviy tadbirlar ishlanmasidan namuna bajarib kelish.

  7. Tarbiya metodlarini sanab bering

  8. Rag`batlantirish va jazolash metodlarining qo`llanilishiga qanday talablar qo`yiladi?



11-mavzu: O‘QUVCHILARNING ILMIY DUNYOQARASHINI SHAKLLANTIRISH. AQLIY TARBIYA
REJA:

  1. Bilim ilmiy dunyoqarashning asosidir.

  2. Dunyoqarash mohiyati va uning turlari.

  3. Kishilar ongi, dunyoqarashida yangicha fikrlashni shakllantirish zarurati.

  4. Tarbiya jarayonida milliy ong va tafakkurni shakllantirish.

  5. Aqliy tarbiya mazmuni va mohiyati

Tayanch so`z va iboralar
Bilim, dunyoqarash, dunyoqarash turlari, ilmiy dunyoqarash, giniy dunyoqarash, mifologik dunyoqarash, kishilar ongi, yangicha fikrlash, milliy istiqlol mafkurasi, milliy ong va tafakkurni shakllantirish, aqliy tarbiya mazmuni, aqliy tarbiya vazifalari.
Yosh avlodda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish hamma davrlarda millatning ilg’or kishilari diqqat markazida bo’lib kelgan. Insoniyat boshidan kechirgan barcha tuzumlarda davrning o’qimishli, ziyoli, bilimdon kishilari dunyo ilm faniga umuminsoniy madaniyatiga salmoqli hissalarini qo’shganlar. Bilim ilmiy dunyoqarashning asosi bo’lib hisoblanadi. Bilim olish albatta yoshlikdan boshlanadi. «Yoshlikda olingan ilm toshga o’yilgan naqshdir»,- deydi dono xalqimiz. Bilimli kishi hech qachon tarix sahifalaridan, xalqimizning qalbidan o’chmaydi. Shunday kishilar qatorida Sharq musulmon dunyosi mutafakkirlaridan al - Kindiy, G`azzoliy, Beruniy, Xorazmiy, Naqshbandiy, Yassaviylarni, G`arb allomalari I. Kant, F. Gegel, L. Feyerbax, A. Shopengauerlarning nomlarini tilga olmasdan bo’lmaydi. Eng buyuk allomalaru donishmandlar, o’zlarining noyob asarlari, ta’limotlari bilan insoniyat rivojiga ulkan hissa qo’shganlar. Ular umrlarini ilmu fanga bag’ishlab, bu yorug’ olamdan ketar chog’i hayot ilmini chuqur egalladingizmi? degan savolga hech narsa bilmay ketyapman degan ekanlar. Ne ajab, hayot ilmi sirli va murakkabki, anglab yetmoqqa butun insoniyat umri ham yetmaydi. Bilim ilmiy dunyoqarashning asosi deb aytib o’tdik, shunday ekan dunyoqarashning o’zi nima? Uning qanday shakllari bor?
Dunyoqarash - faqat insongagina xos xususiyat bo’lib, hayvonot dunyosi boshqa narsa , buyumlar va mavjudodlar uchun bu hol yotdir. Ularda dunyoqarash kishilarning olam va uning o’zgarishi, rivojlanishi haqidagi ilmiy falsafiy, siyosiy, huquqiy, axloqiy, estetik diniy, qarashlari va tasavvurlari tizimidan iborat. Demak, dunyoqarash bu olam haqidagi yaxlit umumiylashtirilgan bilimlar to’plamidir. Kishilar tevarak-atrofdagi narsa va hodisalar to’g’risida qancha ko’p ma’lumotlarga, bilimga ega bo’lsa, ularning dunyoqarashi ham shu darajada mukammal va puxta bo’ladi. Avvalo ta’kidlash lozimki, ilmiy dunyoqarash turlicha buladi. Turli kasb egalari turli xil dunyoqarashga ega bo’ladi.
Dunyoqarash kishilarda olam haqida yaxlit umumlashtirilgan bilimlar, g’oyalar turkumini hosil qiladigan ularni muayyan ijtimoiy guruhlar, sinflar, siyosiy partiyalar, ommaviy harakatlar, davlatlar maqsadidan kelib chiqib, baholaydigan va shunga qarab hayotdagi o’z o’rnini, amaliy faoliyat yo’nalishlarini, maqsadlarini aniqlab olishga imkoniyat beradigan ko’p qirrali va sermazmun tushunchadir.
Dunyoqarashning ikkita darajasi mavjud. Birinchisini, kishilarning kundalik hayotiy amaliy tajribasi hamda kasbiy faoliyati asosida to’plangan bilimlar, tasavvurlar, qarashlar tashkil qilsa, ikkinchisini ilm-fan tufayli to’plangan nazariy bilimlar, g’oyalar yig’indisi tashkil etadi. Ularning ikkalasi bir-biri bilan uzviy bog’langan bulib, bir-birini to’ldiradi.
Dunyoqarash ijtimoiy borliqning in’ikosidir. Unda ijtimoiy turmush aks etadi va u ijtimoiy tuzumga bog’liq bo’ladi.
Dunyoqarashning doimo o’zgarib, rivojlanib turishi uning tarixiy turlarining almashuvida yaqqol namoyon bo’ladi.
2-11. chizma
Mifologik ( yunoncha - mifos-naql, rivoyat, logos- tushuncha, talimot) dunyoqarash - ijtimoiy taraqqiyotning eng boshlang’ich davriga xos bo’lgan xalq og’zaki ijodi- naql va afsonalarda gavdalantirilgan ijtimoiy ongning asosiy shaklidir.
«Olam qanday paydo bo’lgan? Quyosh, oy va yulduzlarni kim yaratgan? Bu sir-sinoatga to’la borliqning so’ngi qayerda?» degan savollar odamzotni azaldan qiziqtirib kelgan.
Ushbu savollarga odamzot topgan dastlabki javoblar miflarda ifodalangan va ular butun bir mifologik tizimni hosil etgan.
Qadimiy turkiy xalqlarda ham shunday mifologik tizim mavjud bo’lgan. Misol tariqasida yer, osmon, yulduzlarning paydo bo’lishi, tuzilishi va o’zaro munosabati haqidagi mifologik naqllarni keltiramiz:
1. Yer(ning) ustidan osmon do’ppiday yopib turadi. Eng balandda, o’rtada Temir qoziq yulduzi turadi. Jami yulduz yer bilan temir qoziqning (atrofida) chir aylanadi. Yerning ostidayam bir temir qoziq yulduzi bor. Ikki temir qoziq tortishib, yer qimirlamay turadi.
2. Hulkar avval yetti yulduz bo’lgan. Birovini Yetti qaroqchi olib, oltitasi qolgan. Yetti qaroqchi Hulkar bilan Qambarning o’rtasia tushib, ularni yuz ko’rmas qilib qo’ygan. Avval ular bir-birini yaxshi ko’rishgan. Hozir Hulkar botsa, Qambar chiqadi. Qambar botsa, Hulkar tug’adi. Hulkar- qiz, Qambar- yigit deyishadi. Oxiri qiyomatda Hulkar bilan Qambar ko’risharmish.
3. Osmon qavat-qavat bo’lar ekan. Nechanchidir qavatida bir daraxt bor ekan. Har bir odamning oti yozilgan barg shu daraxtda bo’lar ekan. Odam o’lsa, barg so’lib, uzilib tushar ekan. Barg yerga tushayotganda, biror odamga tegib ketsa, shu odamning qulog’i chimirlar ekan. Shunday vaqtda kalima qaytarishi kerak ekan.
Diniy dunyoqarash mifologiya (afsona)negizida shakllangan va rivojlangan, voqelikning kelib chiqishi, rivojlanishi, istiqbolini xayoliy obrazlar, tasavvurlar va tushunchalarda aks ettiruvchi dunyoqarashdir. Diniy dunyoqarashning xalq ongiga singib, qalbida chuqur ildiz otib ketishining boisi shundan iboratki, ular oddiy kishilarning ruhiyatiga moslab, ularning hissiyoti, tafakkuriga ta’sir etadigan va ko’p vaqtgacha esda saqlanib qoladigan yorqin obrazlar, afsona va rivoyatlar shaklida izhor qilinishidadir.
Islom ta’limotidagi har bir afsona va rivoyatlarda katta hikmat, falsafiy fikr, mano mavjuddir. Shuning uchun ham ular barhayot bolib, avloddan-avlodga otib, bizning davrimizgacha yetib keldi. Bunday ma’naviy boylikni ehtiyot qilishimiz lozim.
Falsafiy dunyoqarash - bu olam haqidagi yaxlit va tizimlashtirilgan bilimlar yig’indisidir. Mifologik va diniy dunyoqarash hissiy a’zolarimiz orqali erishilgan ma’lumotlar asosida shakllansa, falsafiy dunyoqarash hissiy va aqliy a’zolarimiz tufayli ilm-fan yordamida to’plagan bilimlar yig’indisidir. Falsafiy dunyoqarash kishilarga tabiat, jamiyat, inson tafakkuri rivojlanishining umumiy qonuniyatlari haqida ma’lumot beradi. Shu bilan birga u insonni qurshab turgan olamni, dunyoni va uning taraqqiyot qonunlarini bilish mumkinligini, bilish esa murakkab, ziddiyatli jarayondan iboratligini ta’kidlaydi.

Download 3,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish