|
Indeks usulida
qayta baholash va uning natijalarini
tegishli hisobvaraqlarga aks ettirish bo’yicha misolmizda ko’rib chiqamiz.
Asosiy vositalarni qayta baholashda indeks usulini qo’llash uchun har yili
navbatdagi qayta baholash bo’yicha tegishli indekslar ishlab chiqamiz va ommaviy
axborot vositalarida rasman chop etiladi.
Demak 2009 yil 25 mayda bank 480.000 so’m qiymatga ega kompyuterni
sotib oladi va uni 16535-hisobvaraqqa kirim qiladi. Eskirish me’yori yillik 20%.
29
2010 yil 1 yanvarda jamlangan eskirish summasi = 56.000 so’m;
480.000 so’m.*
x 20% = 8.000 so’m. x 7 oy = 56.000 so’m
100% x 12
2011 yil 1 yanvar holatiga ko’ra jamlangan eskirish summasi (8.000 x 19 oy)
152.000 so’mni tashkil qiladi.
2011 yil 1 yanvarda kompyuterning Boshlang’ich qiymati va jamlangan
eskirishi ommaviy axborot vositalarida chop etilgan koeffitsientga (koeffitsient 4
ga teng deb taxmin qilamiz) ko’paytiriladi.
480.000 x 4 = 1.920.000 so’m. - qayta baholashdan keyingi qiymati;
152.000 x 4 = 608.000 so’m. - qayta baholashdan keyingi jamlangan eskirish
summasi.
Olingan natijalar kompyuterning Boshlang’ich qiymati va jamlangan eskirishi
bilan taqqoslanadi hamda farq summasiga buxgalteriya o’tkazmalari amalga
oshiriladi:
1.920.000 so’m - 480.000 so’m = 1.440.000 so’m.
608.000 so’m - 152.000 so’m = 456.000 so’m.
1) Dt 16535 - "Mebel, moslama va jihozlar";
1.440.000 so’m;
Kt 30908-"Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan
summasi";
2) Dt 30908 - "Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan
summasi";
456.000 so’m;
Kt 16539 - "Jamlangan eskirish - Mebel, moslama va jihozlar (kontr-aktiv)".
Buxgalteriya o’tkazmalari amalga oshirilgandan so’ng hisobvaraqlar qoldig’i:
16535 = 1.920.000 so’m, 16539 = 608.000 so’m va 30908 = 984.000 so’m.
30908 - "Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan
summasi" hisobvarag’iga kiritilgan qayta baholashning musbat natijasi har oyda
31203-"Taqsimlanmagan foyda (aktiv-passiv)" hisobvarag’iga bevosita hisobdan
30
chiqariladi. Ushbu holda qayta baholashning har oyda hisobdan chiqariladigan
musbat natijasi summasi tegishli aktiv tiklash qiymatining eskirish summasi bilan
Boshlang’ich qiymatining eskirish summasi o’rtasidagi farqqa teng (ya’ni
1.920.000 so’mdan kompyuterning oylik eskirishi 32.000 so’mni va kompyuter
Boshlang’ich qiymatining eskirishi 8.000 so’mni tashkil qiladi. Farq = 24.000
so’m). Bunda quyidagi buxgalteriya o’tkazmasi amalga oshiriladi:
Dt 30908 - "Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan
summasi";
24.000 so’m;
Kt 31203 - "Taqsimlanmagan foyda (aktiv-passiv)".
2. Bevosita qayta baholash usuli
a) chet el valyutasiga sotib olingan asosiy vositalar bo’yicha.
Chet el valyutasiga sotib olingan asosiy vositalarni qayta baholash uchun
qo’llaniladigan koeffitsientlar quyidagi tarzda aniqlanadi:
Shartli misolmizda, bank 2008 yil 1 avgustda qiymati 500 AQSH dollariga
teng bo’lgan kompyuterni sotib oldi va 2008 yil 1 avgustdagi Markaziy bank kursi
(1$ = 150 so’m) bo’yicha 75.000 so’mga balansga kirim qildi. 2011 yil 1
yanvardagi Markaziy bank kursi 1 AQSH dollariga nisbatan 350 so’mni tashkil
qiladi.
Chet el valyutasiga sotib olingan asosiy vositalarni qayta baholash uchun
qo’llaniladigan koeffitsient 2011 yil 1 yanvardagi (qayta baholash sanasidagi) va
asosiy vositalar xarid qilingan sanadagi Markaziy bank kurslarining nisbati
tariqasida aniqlanadi (koeffitsient 2,3 ga teng, ya’ni 350/150 = 2,3). Kompyuter 2,3
koeffitsient bo’yicha qayta baholangandan so’ng uning tiklash qiymati 75.000 x
2,3 = 172.500 so’mga, jamlangan eskirishi (2011 yil 1 yanvarda jamlangan
eskirishi 35.000 so’m) 35.000 x 2,3 = 80.500 so’mga teng.
b) milliy valyutada sotib olingan asosiy vositalar bo’yicha.
Indeks usuli uchun keltirilgan misoldan foydalanamiz. Bunda 2011 yil 1
yanvar holatiga ko’ra jamlangan eskirish summasi 152.000 so’mni (8.000 x 19 oy)
tashkil qiladi.
31
Asosiy vositalarni bevosita qayta hisoblash usuli bilan qayta baholashda
tegishli asosiy vositalarning buxgalteriya hisobida hisobga olingan jamlangan
eskirishi summasi qayta baholashdan keyingi tiklash qiymatining qayta
baholashdan oldingi qiymatga nisbati tariqasida hisoblab chiqariladigan qayta
baholash koeffitsienti bo’yicha indekslanadi.
Qayta baholangandan keyin Boshlang’ich qiymat aktivning baholangan
haqqoniy qiymati bilan taqqoslanadi. Taxmin qilamiz, ushbu kompyuterning bozor
qiymati 800.000 so’m. Ushbu holda jamlangan eskirishning qayta hisoblash
koeffitsienti 1,66 ga teng bo’ladi:
800.000 so’m / 480.000 so’m = 1,66
1,66 koeffitsient bo’yicha qayta hisoblangandan keyin jamlangan eskirish -
252.320 so’m (ya’ni 152.000 x 1,66).
Qayta baholash natijasi bo’yicha buxgalteriya o’tkazmalari:
1) Dt 16535 - "Mebel, moslama va jihozlar";
320.000 so’m;
Kt 30908 - "Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan
summasi";
2) Dt 30908 - "Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining
oshgan summasi";
100.320 so’m;
Kt 16539 - "Jamlangan eskirish - Mebel, moslama va jihozlar (kontr-aktiv)".
Buxgalteriya o’tkazmalari amalga oshirilgandan so’ng hisobvaraqlar qoldig’i:
16535 = 800.000 so’m, 16539 = 252.320 so’m va 30908 = 219.680 so’m.
OATB “Asia Alliance Bank” ombordagi asosiy vositalarning qayta baholash
natijalari quyidagi buxgalteriya o’tkazmalari bilan hisobga olinadi:
1) tegishli aktivlar bo’yicha qayta baholashning ijobiy natijasi:
Dt 16561 -
"Ombordagi asosiy vositalar" - tegishli aktiv;
Kt 30908 -
"Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash
qiymatining oshgan summasi";
2) qayta baholash natijasida asosiy vositalar qiymatining kamayish summasi:
32
Dt 30908 -
"Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash
qiymatining oshgan summasi"
Dt 55995 -
"Boshqa foizsiz xarajatlar";
Kt 16561 -
"Ombordagi asosiy vositalar" - tegishli aktiv.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
