Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

kelisiw
jolı menen baylanısadı.
Gáptiń kim yaki ne nárse haqqında aytılǵanın bildiretuǵın bas aǵzaǵa 
baslawısh
delinedi. 
Baslawısh tómendegi belgilerge iye boladı: 
1) zatlıq uǵımdı ańlatatuǵın ataw sepligindegi sóz arqalı bildiriledi; 
2) is-hárekettiń iyesin bildirip keledi; 
3) kim? ne? kimi? nesi? sorawlarına juwap beredi; 
4) gápte bayanlawıshtan aldın aytıladı. 
Baslawısh, kóbinese atlıq, atlıq ornına qollanılatuǵın almasıqlardan 
boladı. Mısalı: 
1. 
Ullılıq
 aqıl hám ádep penen payda boladı. 2. 
Ol
 – Búrkitli 
awılınıń padası (M. K.). 
Baslawıshlar atlıqlasqan kelbetlik, sanlıq, kelbetlik feyil, atawısh feyil 
hám eliklewish sózler arqalı da bildiriledi. 
!
!
!
!
!
!
Tapsırma 2.3.
Tómendegi kórkem tekstten baslawısh aǵzanı tabıń, olardıń qaysı sóz 
shaqabınan bildirilgenin aytıń. 
Institut sol dáwirdiń aǵımına ayaq qosıp, keleshekke umtılǵan jaslardıń 
uyası edi. Bul kelemen degenshe dúzilgen, bulardıń keliwi menen kúsheygen ádebiy 

---

143
dógereklerde oqıp, onnan soń talqıǵa túsetuǵın ádebiy keshelerde ómir máwritleri 
baslandı. Hár qosıq oqıǵanda júreklerdiń dúrsildisinen óz dawısın esitpey entigiwler, 
tájiriybeli shayırlar menen qabaǵı qatıńqı ádebiyatshılardıń sınına túskende qaǵazday 
qaltırap turıw, jıllı shıray berip marapatlaw –bulardıń hárbiri óz aldına mektep bola 
basladı. Instituttı pitkergen jılı baspadan shıqqan «Joldas muǵallim» meniń idiraldı iri, 
súyikli dóretpem edi. Óz waqtında oqımıslı jámiyetshilik tárepinen shawqım-súren 
menen kútip alınǵan bul poemamdı házirleri oqıp kórsem, ondaǵı kórkemliktiń sada 
kórinisleri, jaslıq shalaǵayımlılıq bas shayqatadı. Biraq poemadaǵı jaslıq júrek qızǵını, 
jas qálemniń «dúbirlegen tay shabısı» ózimdi ele de qızıqsındıradı. «Shayırlıq» degen 
lázzetli súrginge «aydalıwım» usı poemadan baslandı...» dep jazadı shayır ótken ásirdiń 
alpısınshı jıllarında.
Shayırlıq – ol júrek tili, hújdan hawazı» – dep jazǵan I.Yusupov qoljazbalarında. 
Ol usı til menen hújdannan jańǵırıp shıqqan hawazı arqalı zamanın jırlawǵa atlandı.
Dúnya – ushı-qıyırı joq sheksizlik. Shayırlıq – onıń ishindegi eń úlken, eń burqasınlı
ruwxıy okean. Onıń jaǵalawları sonshama keń, sonshama shegarasız bolǵanı menen 
«Shayırlıq» degen lázzetli súrginge aydalıp» kelgenlerdiń bárine orın tabılıwı, oǵan bir 
tamshı bolıp qosılıwı siyrek ushırasatuǵın waqıya. 
 (Sh.Usnatdinov)