Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Teksttegi qızıl menen berilgen sózlerdi sózliklerden izlep tabıń hám 
olardıń mánilerin bilip alıń. 
3-tapsırma
Juldızlar kartası – juldızlar 
aspanı 
yamasa onıń bir bóleginiń kartası
bolıp, 
Aspannıń
qońsı bólimleri yaki ayırım bólimleriniń juldızlarınıń kartaları 
juldız atlasları dep te ataladı. Juldızlar kartası kerekli 
juldızlarǵa teleskoptı
tuwrılaw, 
juldız 
kataloglarında 
berilgen juldızlardı aspanda yaki astrofotografiyada tabıw, 
planeta
, kometa hám ózgeriwsheń juldızlardı olardıń koordinatalarına tiykarlanıp 
aspanda izlew ushın qollanıladı. 
Juldız kartaları ádette ekvatorlıq koordinatalar sistemasında berilgen 
koordinata torına tiykarlanıp dúziledi. 
1. Abzacta qızıl menen berilgen sózler qaysı sóz shaqabı hám olar qaysı 
seplikte turǵanlıǵın aytıń. 
Eń áyyemgi juldız kartaları XIII ásirlerde jaratılǵan. Bunnan aldın, tiykarınan, 
juldızlar globusı qollanılǵan. Juldızlar tiykarınan globuslarda túrli formalar yamasa grek 
hám rimlilerdiń mifologiyasındaǵı qaharmanlar Persey, Gerkules hám taǵı basqalar 
sıpatında sáwlelengen.
Astronomiya tariyxında Bayer (1603), Geveliy (1690), Flemstida (1729) h.t.b. 
alımlardıń juldız atlasları úlken áhmiyetke iye bolıp esaplanadı.
2. Tómendegi qaysı pikirdi «yaq» dep biykarlaymız?
A) Persey, Gerkules globuslardaǵı juldızlar kórinisin sáwlelendiriwde 
paydalanılǵan. 
B) XVIII ázirde Flemstida juldız atlasın dóretken.

---

63
C) Astronomiya tariyxında birinshi bolıp Bayer juldız atlasın dóretken.
D) Juldızlar kartasınan soń juldızlar globusı payda bolǵan. 
XIX ásirde fotografiyanı astronomiyaǵa alıp kiriw nátiyjesinde juldız kartaları 
aspannıń fotosúwretleri járdeminde dúzile basladı.
Oraylıq Aziyada Muxammed Taraǵay ibn Shaxrux ibn Temur Uluǵbek Kuraganiy 
tariyxta qattıqol húkimdar sıpatında emes, al alım sıpatında tán alınǵan. Ol óz 
dáwirinen anaǵurlım dárejede ilgerilep ketken alım bolǵan. Sebebi onıń islegen islerin 
zamanlasları túsine almaǵan.