Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

197
Tapsırma 3.1. 
Hár túrli mazmundaǵı xabarlardı daǵazalawshı 
rásmiy daǵaza, reklamalıq daǵaza hám afishalarǵa joqarıdaǵı úlgiler 
tiykarında daǵazalar jazıń.
!
Is-hárekettiń isleniw sının, sapasın, qalay islengenin bildiretuǵın 
pısıqlawıshqa 
sın pısıqlawısh
delinedi. Sın pısıqlawıshı 
qalay? qáytip? 
qalayınsha?
hám t.b. sorawlarǵa juwap beredi. 
Sın pısıqlawısh, kóbinese sın ráwishi, kelbetlik, hal feyil, 
eliklewish sózlerden qıya seplik qosımtalı hám tirkewishli atawıshlar 
arqalı bildiriledi. Mısalı:
 Jabayı shópleri tazartılıp, ǵawasha nálleri 
tez
 
rawajlandı (Q. J.). Ol artına 
jalt-jalt
 qaraydı (Ó. A.). Tájibay ata menen 
jaqsı sóylesti. Ol ján-jaǵına 
urlanıp
qaradı (T.Q.). Serkebay
tunjırawı 
menen
 otır (Ó.X.).
Tapsırma 3.2. 
Tómendegi tekstten pısıqlawıshlardı tabıń hám olardıń pısıqlawıshtıń 
dúzilisi boyınsha qaysı túrine kiretuǵınlıǵın aytıń. 
Bir kúnleri shınardıń átirapında júzim ósip shıǵıptı. Olar birge dos bolıptı. 
Shınar oǵan tábiyat hám insanlar haqqında tez-tez aytıp berer eken. Ekewi uzaq 
jıllar sáwbetlesip, waqıttıń ótkenin de bilmey qalıptı. Júzim ádewir ósip, solqım-
solqım miywe beripti. Adamlar hám balalar júzimdi jep ráhátlenipti. Hámme bul 
júzimdi maqtaptı. Shınar da júzimniń kúnnen-kúnge ósiwin kórip kútá quwanıptı. 
Al, júzim bolsa, shınar menen sáwbetlespey, ózin onnan bálent qoyıptı. Kúnlerdiń 
birinde júzim shınarǵa: – Usı waqıtqa shekem insanlar seni maqtadı ma? Seniń 
olarǵa qanday paydań tiygen, tek bir sayań bolmasa, paydań da joq, – depti. Al, 
men bolsam óz miywelerim menen insanlarǵa shadlıq inam etemen, – depti. Shınar 
júzimniń aytqan sózlerine qapa bolmaptı. Óytkeni, insanlar shınardı da júdá jaqsı 
kórip. Onı qádirleytuǵın edi-dá! 
Kúnlerdiń birinde júzimniń japıraqları sarǵayıp, mazası qashıp solıy baslaptı. 
Biraz waqıt ótkennen soń, ol ulıwma quwrap qalıptı. 
Adamlar onnan endi payda joq dep júzimdi shawıp taslaptı. Solay etip, júzim 
menmenligi hám maqtanshaqlıǵı sebepli óz jazasın alıptı. Al, shınar bolsa, tamırın 
tereńnen jayıp, nárwan daraq bolıptı. Onıń sayasında adamlar ház etip dem alatuǵın 
bolıptı. 
(G.Alquatova. «Jetkinshek» gazetasınan)

---

198
«Avtorlıq huqıq hám túrles huqıqlar haqqında»ǵı Nızamnıń maqseti ilim, ádebiyat 
hám kórkem óner shıǵarmaların (avtorlıq) dóretiw, atqarıwlar, fonogrammalar, efir 
yamasa kabel arqalı kórsetiw, yaki esittiriw beriwshi shólkemlerdiń kórsetiwleri, yaki 
esittiriwlerin (túrles huqıqlar) dóretiw hám olardan paydalanıw menen baylanıslı 
payda bolatuǵın qatnasıqlardı tártiplestiriwden ibarat bolıp esaplanadı.