Улуғмуродов н. Х

14-rasm. 
Lenta tortish – tekislash regulyatori sxemasi : 
1- lenta tortuvchi silindrlar ; 2- ta’minlovchi silindrlar ; 3- lenta qalinligini sezuvchi datchik ; 4- 
xotira elementi ; 5- tortuvchi valiklar yuritmasi . 
Notekislik sezgichi 3 ta‟minlovchi silindr valiklari 2 dan oldin o‟rnatiladi. Lenta qalinligi ortsa 
buni sezgich 3 qayd qiladi va uni uzatish uchun qulay signalga aylantirib xotira ( eslab qoluvchi ) 

---

69 
qurilmaga 4 uzatadi. Qurilma 4 oldindan belgilangan ma‟lum vaqt ( ya‟ni lentadan notekislik
to‟g‟risidagi signal lentani sezgich 3 dan lenta tortuvchi silindrlar 1 ga kelguncha o‟tadigan vaqt ) 
o‟tgandan keyin lentani tortuvchi 1 silindrlarning aylanish tezligini o‟zgartiradi. Buning uchun xotira 
elementi ana shu vaqt o‟tishi bilan tortuvchi valiklar yuritmasi 5 ga ta‟sir qiladi va yuritma tezligini 
o‟zgartiradi. Valiklar lentaning qalin qismini cho‟zib tekislaydi. 
Ma‟lumki, notekislik sezgichi 3 lenta qalinligini qayd qilgan keyin bu qalinlik iortuvchi 
valiklarga etib borguncha t = 
l
/
 V
1
vaqt
Bu erda
l - 
datchik bilan tortuvchi valik oralig‟i ,

V
1
- tortuvchi valikkacha bo‟lgan oraliqdagi lentaning siljish tezligi. 
Xotira elementi 4 tortuvchi valiklarga bo‟ladigan boshqaruvchi signal ta‟sirini huddi o‟u vaqt t
ga kechiktirish uchun hizmat qiladi. Tortuvchi valiklar tezligi lentaning qalin yoki yupqa qismi etib 
kelgandagina o‟zgaradi va unga tekislovchi ta‟sir ko‟rsatadi. Qalin qismini ko‟proq, yupqa joyini esa 
kamroq cho‟zadi.
Lenta mashinalarida lentani avtomatik tekislash sistemalarini tuzishda mehanik (diskret) xotira 
qurilmalaridan keng foydalaniladi (15-rasm). 
15-rasm. 
Mexanik xotira elementi :