Ultrabinafsha (UB) spektroskopiya ( Elektron yutilish spektroskopiyasi )

Yadro magnit momenti doimiy tashqi H0­ga nisbatan 0 chastota bilan erkin harakat qiladi (ya’ni, presessiyala-nadi): 0 = (/2)∙H0

• Yadro magnit momenti doimiy tashqi H0­ga nisbatan 0 chastota bilan erkin harakat qiladi (ya’ni, presessiyala-nadi): 0 = (/2)∙H0

PMR spektri parametrlari

• 1. Kimyoviy siljish va signallar soni;
• 2. Signallar intensivligi;
• 3. Spin-spin ta’sir.

Signallarning kimyoviy siljishi va signallar soni

• PMR spektrlarida signallarning kimyoviy siljishi va ularning soni protonning molekuladagi o’rniga bog’liq bo’ladi.
• Agar guruhlar elektromanfiy elementlar bilan bog’langan bo’lsa, signallar kuchsiz maydon sohasiga siljiydi.

CH3-, CH2-, CH- guruhlaridagi protonlar signallarining kimyoviy siljishi (, m.h.)

– CH3		– CH2 –		> CH –
Molekuladagi o’rni	 m.h.	Molekuladagi o’rni	 m.h.	Molekuladagi o’rni	 m.h.
– CH2 – CH3 = CH – CH3 C6H5 – CH3 O = C – CH3 – O – CH3 – COO – CH3 HOOC – CH3 ROOC – CH3 Cl – CH3 Br – CH3 I – CH3 – S – CH3 – N – CH3	0,9 1,7 2,3 2,1 3,3 3,7 2,3 2,3 3,1 2,7 2,2 3,1 2,2	– CH2 – CH2 – = CH – CH2 – C6H5 – CH2 – O = C – CH2 – – O – CH2 – – COO – CH2 – HOOC – CH2 – ROOC – CH2 – Cl – CH2 – Br – CH2 – I – CH2 – – S – CH2 – – N – CH2 –	1,3 1,9 2,6 2,4 3,5 4,2 2,2 2,2 3,5 3,4 3,2 3,3 2,5	– CH2 – CH – = CH – CH – C6H5 – CH – O = C – CH – – O – CH – – COO – CH – HOOC – CH – ROOC – CH – Cl – CH – Br – CH – I – CH – – S – CH – – N – CH –	1,5 2,1 2,9 2,5 3,7 4,3 2,4 2,4 4,1 4,2 4,2 3,5 2,9

Signallarning intensivligi

• PMR spektrlarida signallar intensivligi uning yuzasini o’lchash orqali topiladi. YaMR spektroskoplar EHM bilan jihozlangan bo’lib, signallar yuzasi avtomatik tarzda hisoblanadi. Spektrda zina shaklidagi integral chiziq tarzida ham berilishi mumkin.

Sirka kislotasining PMR spektri

Etil spirtining PMR spektri

Spin-spin ta’sir

• Qo’shni protonlar bir-biriga o’z magnit maydoni bilan (yadro spini bilan) ta’sir etadi. Protonlarning bir-biriga o’zaro bunday ta’siri spin-spin ta’sir (SST) deyiladi. Bu ta’sir oqibatida signal cho’qqilarinining ajralib ketishi spin-spin ta’sir konstantasi (SSTK) qiymati bilan o’lchanadi va J harfi bidan belgilanib, gers birlikda ifodalanadi.

Spin-spin ta’sir etuvchi sistemalar 5 xil bo’ladi:

• 1. > CH – CH <
• 2. > CH – CH2 –
• 3. > CH – CH3
• 4. – CH2 – CH2 –
• 5. – CH2 – CH3

13C yadrolarining kimyoviy siljishi

• YaMR 13C spektroskopiyasida kimyoviy siljish asosiy parametrdir. Ko’p uchraydigan neytral organik moddalar uchun 13C kimyoviy siljishi PMR spektrlari kimyoviy siljishidan bir necha o’n marta katta bo’ladi. Ular orasida umumiy qonuniyat mavjud bo’lib, har ikki holda ham kimyoviy siljishlarning o’zgarishi birdek bo’ladi:
• alkanlar

X-o’rinbosar almashingan metan hosilalari YaMR 13C spektrlari kimyoviy siljishi

X	 CH3 – X
	1H	13C
Si(CH3)3 H CH3 CN C(O)CH3 NH2 I Br Cl OH F	0,0 0,23 0,88 1,97 2,08 2,36 2,16 2,68 3,05 3,38 4,26	0,0 -2,3 5,7 1,3 29,2 28,3 -20,7 10,0 25,1 49,3 75,4

Uglevodorodlar juda qulay asosiy model sifatida ishlatiladi.

• Uglevodorodlar juda qulay asosiy model sifatida ishlatiladi.
• 1964 yili Grant va Gol uglevodorod zanjiridagi k-C atomining kimyoviy siljishini nazariy aniqlash usulini taklif etdilar:
• δ (k-C) = -2,3 + 9,1nα- 9,4 nβ - 2,6 nγ + 0,3 nδ
• Bunda -2,3 - metan C atomining kimyoviy siljish konstantasi, nα k-C atomi bilan bevosita bog’langan, nβ, nγ, nδ – k-C atomidan uzoqlashib boruvchi o’rinbosarlar soni.

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 n-geksanning C atomlari kimyoviy siljishini hisoblaymiz. Molekula chiziqli simmetrik tuzilishga ega va umumiy C atomlari kimyoviy siljishlari uchta signal beradi:

• CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 n-geksanning C atomlari kimyoviy siljishini hisoblaymiz. Molekula chiziqli simmetrik tuzilishga ega va umumiy C atomlari kimyoviy siljishlari uchta signal beradi:
• (C-1) = -2,3 + 9,1 + 9,4 - 2,6 + 0,3 = 13,5 (13,7)
• (C-2) = -2,3 + 2*9,1+9,4-2,6 + 0,3 = 22,6 (22,7)
• (C-3) = -2,3 +2*9,1 + 2*9,4 - 2,6 = 31,7 (31,7)

Рис. 3. Спектр ЯМР 13С бензоилгидразона трифторацетилцикло- пентанона H2L1 в растворе CDCl3.

Siljituvchi reagentlar

• PMR spektridagi signallarning kimyoviy siljishini paramagnit lantanoidli siljituvchi reagentlar (LSR) ishtirokida bir necha martagacha o’zgartirish mumkin. Eu3+, Pr3+, Yb3+ kabi ionlarning 2,2,6,6-tetrametilgeptan-3,5-dion va 1,1,1,2,2,3,3-geptaftor-7,7-dimetiloktan-4,6-dion bilan hosil qilgan xelat kompleks birikmalari ishlatiladi.

E’tiboringiz uchun

• E’tiboringiz uchun
• rahmat !!!