Ulmasov Ramish parlament va uning davlat hokimiyati organlari

Birinchidan: Umuman olganda, parlament qanday turdagi vakolatlarga ega bo’lishi ko’p jihatdan uning tuzilish va boshqaruv shakliga, siyosiy tartibiga bog’liq. Bundan tashqari parlament vakolatlariga bevosita davlatning demokratiyaviylik darajasi, u yuritayotgan siyosat ham ta’sir etishi mumkin. Masalan, Prezidentlik respublikalarida parlament hukumatni shakllantirishda deyarli ishtirok etmaydi, ijroiya hokimiyati ustidan nazorati ham u qadar keng emas. Parlamentar Respublikalarda esa parlament ijroiya hokimiyatini shakllantirishda faol ishtirok etadi, hukumat raxbarini saylaydi, faoliyati ustidan kuchli nazorat olib boradi. Totalitar siyosiy tizim sharoitida Konstitusiya va joriy qonunlarda parlamentga keng vakolatlar berilishi mumkin, biroq amalda ularda qiyinchilik bilan hayotga tadbiq qilinadi.

Ikkinchidan: Parlamentning eng muhim vakolatlari sifatida qonun qabul qilish, moliyaviy funksiyalarni amalga oshirish, xalqaro shartnomalarni ratifikasiya va denonsasiya qilish, davlat organlarini shakllanrtirishda ishtirok etish kabilarni e’tirof etish mumkin.

Uchinchidan: Moliyaviy vakolatlar qatoriga davlat byudjetini tasdiqlash, soliqlarni joriy qilish kiradi. Davlat byudjeti, odatda, qonun hujjati ko’rinishida qabul qilinadi. Fransiya, Germaniya, Rossiya kabi davlatlarda aynan shunday tartib o’rnatilgan. Biroq Yaponiya, Buyuk Britaniya, AQSh kabi davlatlarda davlat byudjeti dastur sifatida ishlab chiqiladi va bir qancha qonunlardan tarkib topadi.

To’rtinchidan: Parlamentning soliqlarni joriy qilish vakolati nihoyatda muhim siyosiy ahamiyatga ega. Aynan shu vakolat orqali davlatning butun iqtisodiy hayotiga ta’sir ko’rstish mumkin. Ko’p xollarda bu vakolat bevosita konstitusiyada ko’rsatib o’tiladi Masalan, Bolgariya Konstitusiyasining 60-moddasiga binoan, soliq va yig’imlar, bu soxadagi imtiyoz va majburlovlar qonun bilan belgilanadi, ularni joriy qilish Xalq majlisi mutlaq vakolatiga kiritiladi.

Beshinchidan: Xalqaro shartnomalarni ratifikasiya va denonsasiya qilish nihoyatda muhim parlament vakolatlaridan biri hisoblanadi. Ratifikasiya - u yoki bu shartnomaga qo’shilishda davlatning so’ngi roziligidir. Muayyan vaqt davomida xalqaro shartnomalarni ratifikasiya va denonsasiya qilish vakolati an’anaviy tarzda davlat boshlig’iga berilgan. Biroq vaqt o’tishi bilan xalqaro shartnomalar tobora chuqurroq davlat ichki huquq tizimiga kirib bordi, xalqaro sharnomani imzolagan davlatga o’z ichki qonunchiligini unda ko’rsatilgan qoida va tamoyillarga muvofiqlashtirish majburiyati yuklatildi. Hozirda xalqaro shartnomalar Germaniya va Avstriya Federal Konstitsiyalariga muvofiq federal huquqning tarkibiy qisim sifatida e’tirof etiladi. Franisiya Konstitusiyasiga ko’ra esa, davlat tomonidan ratifikasiya qilingan xalqaro shartnomalar davlat chiqargan qonunlardan ustun xisoblanadi.

Takliflar: mamlakatimizda keyingi yillarda parlamentni shakllantirish borasida bir qator islohotlar amalga oshirildi. Amalga oshirilgan islohotlarning mazmun-mohiyatini chuqurroq anglab yetish maqsadida, uslubiy, o’quv qo’llanmalar nashr etish va dars jarayonlarida kengroq qo’llash maqsadga muvofiqdir.