«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

21-tema Ayriqsha jaǵdarlardiń social-ekanomikaliq aqibetleri.
Jumistiń maqseti: Ayırım ayrıqsha jaǵdaylardıń sociallıq - ekonomikalıq aqıbetlerin úyreniw.

Jer silkiniwdiń sociallıq - ekonomikalıq aqıbetleri. Planetamızda jer qiymildawi derlik hár kúni hár qıylı dárejede júz beredi. 1 jılda 1000 retge shekem jer silkinıwlerı júz berip, sonnan 8-10 óte qáwipli bolıp tabıladı. Tásir etiw dárejesine qarap silkinıwler, kúshsiz (3 balgacha), orta (4 ball), kúshli (5 ball), júdá kúshli (7 ball), wayran etiwshi (8-10 ball) hám aqırında avariyalarǵa alıp keliwshi (11-12 balgacha) túrleri bar. Soni aytıw kerek, joqarida aytıp ótkenimizdek, jer qiymildawlari kóp avariyalarǵa, zıyanlarǵa sebep boladı. Úlken ziyan keltiredi, wayran etedi, adamlardı nabit etedi. Mısalı : Yaponiyada 1923- jıldıń 1- sentyabrinde júz bergen bir neshe sekundli jer qiymildawi, 19aq dawam etken “Rus – Yapon urısı ” na qaraǵanda 5 ret kóp ziyan alıp kelgen. Bunda 127000 úy toliq, 126000 úy shala buzilǵan. 447000 úy janıp ketken, suw tolqini 868 jerdi jemirdi, 8000 paroxod, keme hám barjalar suwǵa shógip ketken. 143000 adam jaraqatlanǵan, olar arasında ólgenleride kóp bolǵan. Keyingi jıllarda óz -aro birge islesiwshi mámleketlerde bir neshe kúshli jer qiymildawlari gúzetildi.

• 6 -oktyabr 1948 -jılı Ashxabod qalasinda 9 ballı jer qiymildap, bunda 50000 adam nabit bolǵan.

• 26-aprel 1966 -jılı Tashkent qalasinda 8 ballı jer qiymildap, bunda 5000 adam nabit bolǵan.

• 7 -dekabr 1988-jılı Armeniyada 9 ballı jer qiymildap, bunda 65000 adam nabit bolǵan, 80000 adam jaraqatlandi.

• 1989- jılı yanvar ayında Tadjikistanda 8 ballı jer qiymildap, 12000 adam nabit bolǵan,

• 1975- hám 1984- jıllarda Buxoroniń “Gazlı ” qalasinda 9 -10 ballı jer qiymildawinda Buxoro-Ural gaz trubasi uzilip ketken. Jer qiymildawi aqibetinde pútkil qala, awillar wayran bolip, olardaǵı xalıq jasaytuǵın úyler, mektepler, zavod -fabrikalar, fermalar buzılıwlari nátiyjesinde adamlar qurban boldi, wayranshiliq boldi, haywanlar qirildi, tábiyǵıy baylıqlarǵa úlken ziyan jetkerildi, materiallıq baylıqlar joǵaldi.