Ulanish, tutashish) nerv hujayralari

---

Sinaps
Sinaps
 (
qadimgi yunoncha
: 
synapsis
— ulanish, tutashish) — nerv hujayralari (
neyronlar
)ning
oʻzaro va ijrochi organlar hujayralari bilan tutashgan joyi. Sinaps signallarni 
impulslarga
aylantiradi va uzatadi. „Sinaps“ terminini birinchi boʻlib ingliz fiziologi 
Charlz Sherrington
neyronlararo aloqani tushuntirish uchun qoʻllagan (1897). Sinaps yordamida neyronlar bir-biri
bilan bogʻlanadi. Natijada nerv sistemasining aktivligi va bosh miyaning integrativ faoliyati
kuchayadi. Sinaps sinaptik uchlar, ikki hujayra oraligʻidagi sinaptik tirqish 
(bu 200 
Å
, baʼzi
sinapslarda 1000 
Å
va undan ortiq)
?
va sinaptik uchlarga tegib turuvchi hujayra qismi kiradi.
Neyronlararo sinaps, odatda, bir nerv xujayrasi 
aksonining
tarmoqlari va tana, 
dendritlar
yoki
boshqa neyron aksoni vujudga keltiradi; hujayralar oraligʻida sinaps tirqishi boʻlib, bu tirqish
orqali qoʻzgʻalish mediatorlar (kimyoviy sinaps), ionlar (elektr sinaps) yoki ikkalasi (aralash
sinaps) yordamida uzatiladi. Sinaps funksional ahamiyatiga koʻra, hujayra faoliyatini
aktivlashtiradi yoki tormozlaydi. Elektrotonik Sinapsda quyi molekulyar birikmalar bir hujayra
sitoplazmasidan ikkinchisiga toʻgʻridan-toʻgʻri oʻtish imkoniyatiga ega. Elektrotonik sinaps
signallarning tez va oʻzgarmasdan, kimyoviy sinaps esa faqat bir tomonga uzatilishini
taʼminlaydi. Hujayrani tormoz holatiga olib keladigan sinaps ham bor. Bular tormozlovchi
sinaps deb ataladi va shular yordamida qoʻzgʻalgan holat goʻyo „yoʻqotiladi“. Bu bilan nerv
hujayralari oʻta qoʻzgʻalishdan saqlanadi. Hujayralar oʻrtasidagi sinaptik aloqa nerv
hujayralarining funksional birlashishida, qoʻzgʻalish va tormozlanish jarayonlarining
yoʻnalishini, shuningdek, organizmning taʼsirlovchiga nisbatan boʻlgan reaksiyasini
taʼminlashda muhim rol oʻynaydi.

---

Sinaps tuzilishi
Postsynaptic
density
(inliz)
Voltage-gated
calcium channel  
(inliz)
Sinaps
Vesicle
Neyrotransmitter
tashuvchisi
Retseptor
neyrotransmitter
Akson uchi
Sinaps tirqish
Dendrit
ikkita 
neyron
Sinaps