Укув кулланма (Магистрлар учун)

6§ Сув ҳавзаларидаги сувда кислороднинг эриши ва унга талаб. 
Хар қандай органик модда ҳавода кислород бӯлганлиги ва микроорганизмлар 
таъсирида оксидланади. Оқава сувлар таркибидаги органик моддалар сув ҳавзаларига 
тушганда биокимѐвий оксидланишга учрайди. Бу жараѐннинг тезлиги биринчидан оқава 
сув ва сув ҳавзаларидаги эркин кислород микдорига боғлиқдир. Кислород асосан сув 
юзаси орқали ҳаводан диффузия йули билан тӯлдирилади. Биохимик аэробли оксидлаш 
икки босқичда боради: биринчи босқичда таркибида углерод бӯлган моддалар 
оксидланади, карбонат кислотаси ва сувга ажралади; иккинчи боскичда таркибида азот 
бӯлган моддалар оксидланади-аввал азотли кислотага ва ундан сӯнг азотли кислота 
тузларига ажралади яъни нитрат ва бу босқични нитратлаштириш дейилади. 
Агарда кислород етарли бӯлса, биринчи босқичдаги оксидланиш жараѐни маълум 
бир қонунга бӯйсунади яъни оксидланиш тезлиги ( ѐки кислородни ҳазим қилиш тезлиги)
, бир хил ҳароратда , хар бир вақтда оқава сув таркибида қолган органик моддалар 
миқдорига тӯғри пропорционалдир. қанчалик оқава сув таркибида органик моддалар 
миқдори кам қолса, шунчалик оксидланиш жараѐни секин боради. Бу қонунни қуйидагича 
ифодалаш мумкин. 
L
t
 + L
a
 10 
-k t
 
Бунда, L
t 
- t вақт ӯтиши давомида органик моддалар оксидланиши учун кетадиган 
кислород миқдори;L
a
- бошланиш вақтида сув таркибида бӯлган органик моддаларни 
оксидлаш учун керак бӯлган кислород миқдори; K
1
- пропорционаллик коэффиценти (ѐки 

---

10 
кислородни ҳазим қилиш тезлик қиймати) сувнинг ҳароратига боғлик бӯлган қиймат, 
ҳарорат қанчалик юқори бӯлса, қиймат шунчалик катта бӯлади Т-20 С да К - 0,1. 
Кислороднинг эриш тезлиги ҳар бир муайян вақтда сувнинг кислородга тӯйинчанлик 
даражасига тескари пропорционал ѐки тӯймаганлигига тӯғри пропорционал 
Агарда кислородга бӯлган бошланғич тахчиллиги Да билан ва вақт ӯтиши билан 
кислородга бӯлган тахчилликни Д билан белгиласак у ҳолда эриш қонунини қуйидаги 
ифода билан аниқлаш мумкин.