Укув кулланма (Магистрлар учун)

К соат - 
соатдаги нотекислик коэффиценти, 
К с қ 2
; 
4.3.Расм. КРТ турдаги панжара-майдалагич. 1-айланадиган юмолоқ шаклидаги горизонтал тешиклий 
панжара, 2-айланадиган доира шаклидаги майдалагич, 3-кесиш асбоби, 4-устун, 5-титадиган тароқ, 6-
майдалагични айлантирувчи қурилма, 7,10 электродвигатель, 8-редуктор, 9-кучни узатувчи камар, 11-
панжара-майдалагич қобуғи. 

---

25 
Қурилиш мъѐ.рлари ва қоидаларининг 6,20 бандига биноан майдаланган 
чиқиндиларни тозаловчи иншоатларда чиқиндилар билан биргаликда қайта ишлашга 
юборилиши тавсия этилади. Майдаланган чиқиндиларни оқизиш учун сарфланадиган 
техник сувларнинг миқдорини бир тонна чиқиндини оқизиш учун 40 куб метр сув 
ҳисобида олинади. Панжара-майдалагични тозалаш бекатида каналларга ӯрнатса ҳам 
бӯлади. Коммутатор ѐки панжара -майдалагични оқава сувларини ӯткизаолиш қувватига 
қараб танланилади. Панжара-майдалагичнинг чивиғлари орасидан оқиб ӯтадиган сувнинг 
оқиш тезлиги 1,3 м/сек. тенг қилиб олинади. Чивиғлар орасидаги тирқичлар сонинии 
оддий панжараларни аниклагандек аниқланади. 
14-Қумтутқичлар. 
 
Қумтутқичлар оқава сув таркибидаги минерал ифлосларни(қумларни) 
ажратиб олиш учун ишлатилади, тиндиргичдан олдин, панжарадан кейин тозалаш 
бекатларида жойлаштирилади. Қумтутқичларнинг ишлатилишидан асосий сабаб, 
тиндиргичларда минерал ва органик ифлос моддаларни биргалик оқава сувдан ажратиб 
олинганда, тутилган чуқиндиларни тиндиргичдан ташқарига чиқазилганда ва уларни 
метантенкларда чиритганда қийинчилик туғдиради. 
Қумтутқичлар тозаланадиган оқава сувларнинг суткадаги миқдори 100 метр кубдан 
ошганда лойиҳаланади. 
Умтутқичлар қуйидаги турларга бӯлинади; горизонтал, оқава сувларни айланма ва 
тӯғри чизиқ бӯйлаб харакатланадиган; аэрацияланадиган, тангенициал. 
Қумтутқич тагига чӯккан қумларни, қумтутқич бошланишида жойлаштирилган 
чуқурчага сурилади ва тӯпланган қумлар Қумтутқичлардан ташқарига гидроэлеваторлар 
ѐрдамида чиқазилади. 
Горизонтал қумтутқичларнинг ишлаши, иншоатдан оқава сув билан биргаликда 
қум заррачалари ҳам оқиб ӯтади ва шу билан бирга заррачаларнинг катта кичиклигига ва 
солиштирма оғирлигига кӯра бу заррачалар оғирлик куч таъсирида пастки қисмига чӯка 
бошлайди. 
Оқава сувларнинг қумтутқичларда оқиб ӯтиш тезлиги маълум бир чегарадан 
бӯлиши керак. Маиший-хӯжалик оқава сувлари учун 0,15 м/сек минимал оқим учун ва 0,3 
м/сек максимал оқим учун. 
Қумтутқичлар йиғма темирбетондан қурилади. 
Тангенициал қумтутқичлар доира шаклида бӯлиб, оқава сувларга тангенсиал 
холатда юборилади. Бундай холларда оқава сув таркибидаги қум заррачаларига оғирлик 
кучнинг таъсиридан ташқари, марказдан қочирма куч ҳам таъсир қилади. Тангенициал 
қумтутқичларда органик ифлос моддалардан холис бӯлган, тӯла миқдорда қумларни 
сувдан ажратиб олиш мумкин. 
Аэрацияланадиган қумтутқичлар узайтирилган резервуар шаклида қурилган бӯлиб, 
уларга сувларни аэрациялаш учун ҳаво 

---

26 
4.4. Расм. Оқава сувлар айланма бӯйлаб харакатланадиган қумтуткичлар. 
юборилади ва натижада қумтутқичларда оқава сувлар айланма ҳаракат қилади, қумларнинг 
қумтутқичдатутилиш қобилияти ӯсади. 
Горизонтал қумтутқичларда суткада тутилган қумларнинг миқдори 0,5 метр кубдан 
кӯп бӯлганда қумларни ташқарига чиқазиш механизациялаштирилади.