Uglevodorodli gazlar tarkibidagi nordon komponentlar

ǀ
ISSUE 1 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 76
Gazda shuningdek, karbonil sul’fidi (СОS), uglerod sul’fidi (СS
2
) va shu kabi 
boshqa komponentlarga standartda alohida to’xtalmay, gazdagi oltingugurtli 
birikmalarning umumiy miqdoriga cheklamalar o’rnatilgan.
MUHOKAMA
Gaz sanoati mahsulotlarini transportirovkalash, saqlash va ishlatishda 
ishonchligini ta’minlash uchun ular standart va texnik shartlarda keltirilgan ma’lum 
talablarga javob berish kerak. 
Biroq, amaliyotda reglamentlovchi hujjatlardagi barcha talablarga javob 
beradigan mahsulotni ishlab chiqarish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq 
bo’lmaydigan vaziyatlar ham ko’p uchraydi.
Masalan, gazkondensatli konlarni ishlatishning yakuniy bosqichida tarmoq 
standarti talablariga javob beradigan tovar gaz olish uchun tizimga sun’iy sovutish 
qurilmasi (SSQ)ni kiritish talab etiladi. SSQini qurish va ishlatish xarajatlari gazni 
mujassam tayyorlash qurilmasining qo’shimcha mahsulotidan keladigan daromadidan 
oshib ketadi. Gaz naqliyo tizimining yuqori samarali ishlashini tashkil etish uchun 
gazning sifat ko’rsatkichlarini belgilashga kompleks yondashuvlar taklif qilingan. 
Taklifning mohiyati OST ni bir magistral quvuruzatkichga aloqador har bir kon uchun 
qo’llamay balki, asosiy konning gaziga standartdagidan ko’ra yanada yuqori sifat 
ko’rsatkichlarini o’rnatishni ifoda etadi. 
Asosiysi sifatida ko’rilayotgan guruhdagi ishlatishning har bir bosqichida 
namlikdan quritish va og’ir uglevodorodlarni ajratish imkonini beruvchi murakkab 
texnologiyalarni qo’llash iqtisodiy manffatli bo’lgan eng yirik kon qabul qilinishi 
mumkin.
Bazaviy konlarga gazni qayta ishlash zavodlarida oltingugurtdan tozalangach 
glikolli qurilmalarda qurtishni amalga oshirish yoki gazning butun hajmini sun’iy sovuq 
qo’llab sovutish zarur bo’lgan tarkibida vodorod sul’fidi saqlagan konlar mansub.
Katta miqdordagi qo’shimcha xarajatlarni deyarli sarflamay bazaviy konlar 
yoki, gazni qayta ishlash zavodlarida namlik va uglevodorodlarga ko’ra shudring 
nuqtasi standartlarda reglamentlanganidan pastroq qiymatga qadar tayyorlash mumkin. 
Bu esa trassa yaqinidagi uncha katta bo’lmagan konlardan qazib olinayotgan gazni 
suyuq fazadan ajratgach dastlabki tayyorlashlarni uyushtirmasdan ham magistral gaz 
quvuruzatkichlarga uzatish imkonini beradi.
Konlarda gazlarni tayyorlashning bu kabi tizimlarini qo’llash orqali murakkab 
kon jihozlarini birta bazaviy konda jamlash, kichik konlarda esa ixchamlashtirilgan 
sxemalarni barpo etish mumkin.
Tabiiy va neft gazlarini kon va zavod miqyosida ishlov berishga qo’yilgan 
asosiy talab – tovar gazni va gaz sanoatining boshqa mahsulotlarini sifat 
ko’rsatkichlarini ta’minlash. Shu sababli gaz tarkibidagi vodorod sulfidi, karbonat 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3