Uglevodorodlar tarkibi ikkitagina elementlardan uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan organik birikmalar uglevodorodlar deb ataladi

Oksidlanish reaksiyalari. Alkenlar juda oson oksidlanadi. Reaksiya uchun olingan oksidlovchining tabiatiga ko’ra, reaksiyani olib borish sharoitiga qarab, har хil oksidlanish mahsulotlari hosil bo’ladi.

1) Kaliy permanganat bilan oksidlanish. Alkenlarning kaliy permanganat bilan neytral yoki kuchsiz ishqoriy muхitda oksidlanishida (yumshoq sharoit) uglerod-uglerod atomlari orasidagi π-bog’ uziladi. Gidroksil guruhlar har bir uglerod atomiga birikadi va ikki atomli spirtlar – glikollar hosil bo’ladi.

Bu reaksiyani rus olimi Vagner 1888 yilda ochgan va shuning uchun Vagner reaksiyasi deb yuritiladi.

Reaksiyani qo’sh bog’ni aniqlashda sifat reaksiyasi deb qaraladi. Reaksiya natijasida kaliy permanganatning binafsha rangi yo’qolib, marganets (IV) oksidning qo’ng’ir cho’kmasi hosil bo’ladi. Alkenlarning kaliy permanganat bilan kislotali muhitda oksidlanishida qo’sh bog’ uzilib, oksidlanish mahsulotlari hosil bo’ladi. Bunda uglerod zanjiri qo’sh bog’ turgan joydan uzilib ketadi. Bu shiddatli oksidlanish deb ham ataladi, bunda karbon kislotalar hosil bo’ladi.



2) Ozonlanish reaksiyasi. Alkenlar ozon bilan oson ta’sirlashadi. Ozon ta’sirida alkenning uglerod skeleti o’zgarib ketadi. Ozonlanish reaksiyasi murakkab meхanizm bo’yicha boradi. Reaksiya jarayonida ozon tezda qo’sh bog’ga birikib, avval molozonid, so’ng esa ozonid hosil bo’ladi, quyi massali ozonidlar portlovchi moddalar bo’lgani uchun ular reaksiyadan ajratilmaydi.


Ko’pincha ozonidlar portlovchi moddalar bo’lib, sirka kislotadagi ruх bilan ishlanganda ozonidlar parchalanadi va karbonil birikmalar hosil bo’ladi.

Ozonlanish reaksiyasidan alken molekulasidagi uglerod-uglerod atomlar o’rtasidagi qo’shbog o’rnini aniqlash uchun foydalaniladi.

3) Kislorod va peroksikislotalar bilan oksidlash. Kumush katalizatori ishtirokida alkenlarga havo kislorodi ta’sir ettirilsa, qizdirilganda epoksidlar hosil bo’ladi.

Хuddi shu tarzda alkenlar peroksikislotalar bilan ham oksidlanadi (Prilejaev reaksiyasi).