Udk (372. 0) Magistratura bo„limi

 
 
 
 
 
 
14
I.A.Karimov Karimov I.A. O„zbekiston buyuk kelajak sari. Sharq. 1999. –B.182 

---

34 
1.3. Konflikt vaziyatlarning yuzaga kelishida konfliktogenlarning roli. 
 
Biz yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, konflikt so„zini ishlatmasdan 
yashash mumkin, lekin konfliktsiz yashash mumkin emas degan xulosaga 
kelaimiz. Balki kelishmovchilik, to„qnashuv, kurashish va h.k. so„zlarni barchasini 
umumlashtirish maqsadida bu so„z ishlatilsa ajabmas ekanligni anglab yеtdik. 
Oramizda biror marta konflikt va ziddiyatga tushmagan inson bo„lishi inson 
bo„lishi mumkin emas. Shuning uchun ham «agar sizning hayotingizda konflikt 
bo„lmasa pulsingizni tekshirib ko„ring» degan ibora ishlatiladi. Buning xulosasi 
esa konflikt bu hayotimizdagi voqea-hodisa singari oddiy holdir.Bundan tashqari 
agar oilada, ishxonada yoki davlatda konfliktlar bo„lmasa, bu aynan shu yеrda 
tinch osoyishta hayotda o„sish, rivojlanishi to„xtaganligini bildiradi. Shuning 
uchun bu konfliktlarni o„rganish va uni yuzaga kelganda bartaraf etish kerakligi va 
hayotimizni ravnaqiga uning salbiy ta‟sirini o„tkazmasligiga harakat qilishimiz 
kerak. Demak, konfliktologiya bizni: 
-
konfliktlarni oldini qanday olish kerakligini, uning ta‟sirida odamlar 
o„rtasidagi munosabatlarni buzilishi va ba‟zi hollarda inson salomatligiga salbiy 
ta‟siri haqida; 
-
konflikt vaqtida o„zini qanday tutish, uning asoratlarini kamaytirish; 
-
konfliktni qanday qilib tugatish ikki tomon uchun ham ijobiy hal etish va 
yo„qotishlarni kamaytirish;. Bu savollarga javoblarni amaliyotda topish kerak, 
lekin topish uchun esa konfliktologik bilimlar bazasiga ega bo„lmoq lozim. Buning 
uchun esa yuzaga kelayotgan va kelgan konfliktlarni o„rganish kerak.
Konfliktlarning keskinligiga oid Zimmelning asosiy qoidalari: 
konfliktga qancha ko„p guruhlar his-tuyg„ulari bilan kirishishgan 
bo„lsa, konflikt shunchalik keskin bo„ladi. 
Konfliktga guruhlarning jalb etilganlik darajasi qanchalik yuqori 
bo„lgan bo„lsa, ular konfliktga shu qadar his-tuyg„ularga berilgan holda kirishib 
ketganlar.

---

35 
Konfliktda ishtirok etayotgan guruhlar o„rtasidagi dushmanlik 
qanchalik kuchli bo„lgan bo„lsa, konflikt yuzaga keltirgan his-tuyg„ular 
shunchalik kuchlidir.
Konfliktda ishtirok etuvchilarning raqobati qanchalik kuchli bo„lsa, 
konflikt yuzaga. keltirgan his-tuyg„ular shunchalik kuchlidir. 
konfliktga jalb etilgan guruhlar qanchalik yaxshi jipslashgan bo„lsa, u 
shunchalik keskin bo„ladi.
konfliktda ishtirok etayotgan guruhlarning nisbiy jipslashishi 
qanchalik yuqori bo„lsa, konflikt shunchalik keskin. 
konfliktda ishtirok etuvchilarning ahilligi qanchalik mustahkam 
bo„lgan bo„lsa, konflikt shunchalik keskin bo„ladi.
keng ijtimoiy tarkibiy tuzilishi sababli konfliktga qeluvchi guruhlar 
qanchalik kam izolyatsiyalangan va jiddiylashgan bo„lsa, konflikt shunchalik 
keskin bo„ladi.
konflikt qanchalik kam, shunchaki maqsadga erishish vositasi sifatida 
xizmat qilsa, u shunchalik ko„p asosiy maqsadga aylanib boradi va keskinlashadi.
konflikt ishtirokchilarining fikricha qanchalar ko„p individual maqsad 
va manfaatlar doirasidan chetga chiqsa, u shunchalik keskinlashib boradi.
Konflikt vaziyatlarning yuzaga kelishida konfliktogenlarning o„rni 
beqiyosdir. Inson ilk bolalik davridan boshlab, konfliktga olib kelishi mumkin 
bo„lgan so„zlar, amallar, yoki harakatsizliklardan foydalanadi.
Bolalar oddiy narsalar ustida juda qattiq qayg„urib, o„z his - tuyg„ularini 
jilovlay olmay qolishadi. O„z manfaatlari uchun ba‟zan boshqalar bilan 
janjalashishgacha borishadi. Kundalik turmush sharoitida bolalarning o„z 
o„yinchoqlarini mehmonga kelgan boladan qizg„anishi, o„zidan kuchsiz bolalarni 
urishi, masxara qilishi kabilar konfliktning boshlang„ich nuqtasi hisoblanadi. 
Kichik maktab yoshidagi o„quvchilarda ziddiyatli holatlar ko„proq maktabda dars 
jarayonida sodir bo„ladi. Ular arzimagan narsadan ham katta janjal chiqarishi 
mumkin. Unga ba‟zan o„qituvchilarning o„zi sababchi bo„ladi. Konflikt 
vaziyatlarning kelib chiqishida “konfliktogenlar” rol o„ynar ekan, biz u haqda 

---

36 
ma‟lum bir bilimlarga ega bo„lishimiz lozim. Konfliktogen - konfliktga imkon 
beruvchi, konflikt uchun sharoit yaratuvchi sifatida tarjima qilinadi.