Udk (372. 0) Magistratura bo„limi

(1.1-jadval) 
TASNIF BELGISI 
KONFLIKT TURLARI 
GURUH, TASHKILOTNING 
ISHGA TA‟SIRI BO‟YICHA 
1)
Konsturuktiv(funksional, amaliy) 
2)
Destruktiv (disfunksional) 
MAZMUN BO‟YICHA 
1) Realistik(amaliy) 
2) Nereal (amalda bo‟lmagan) 
ISHTIROKCHILAR 
XARAKTERI BO‟YICHA 
1) Shaxsiy(ichki) 
2) Shaxslararo(shaxslar o‟rtasida) 
3) Shaxs va guruhlar o‟rtasida 
4) Guruhlar o‟rtasida 
8
Yo.Alimqulov va boshqalar . Kichik maktab yoshidagi o„quvchilarda konflikt vaziyatlar T. Fan va texnologiya 
2010 y.-B.23-28 

---

18 
Konstiruktiv konfliktlar asoslangan qarorlar qabul qilishga olib keladi va 
o‟zaro munosabatlarning rivojlanishiga yordam beradi.Tashkilotlar uchun 
konfliktlarning quyidagi asosiy funksional oqibatlarini ajratadilar: muammo 
shunday yo‟l bilan hal qilinadiki, u barcha tamonlarni qoniqtiradi va hamma o‟zini 
uning hal qilinishiga aloqadorday his etadi. Hamkorlikda qabul qilingan qaror 
tezroq va hayotga yaxshi tatbiq etiladi.Tomonlar munozarali masalalarni hal 
qilishda hamkorlik tajribasiga ega bo‟ladilar. Rahbar va buysunuvchilar o‟rtasidagi 
konfliktlarni hal etish amaliyoti “Itoatkorlik sindromini”barbod qiladi.Odamlar 
o‟rtasidagi munosabatlar yaxshilanadi va bu ixtiloflar yomon oqibatlarga olib 
kelmaydi degan qarashlarni namoyon qiladi 
Shaxslararo konfliktlar: Bu eng keng tarqalgan konflikt turi hisoblanadi. 
Insonlar o„rtasida u har xil nomoyon bo„ladi. Biroq konflikt sababi - bu nafaqat 
xarakterdagi, qarashlaridagi, o„zini tutish, yurish-turishdagi (ya‟ni sub‟ektiv 
sabablar), balki ko„proq bunday konfliktlar asosida ob‟ektiv sabablar yotadi. 
Ko„pincha bu boy berilgan imkoniyat uchun kurash (moddiy mablag„, jihoz, uy joy 
uchun talashish, yuqori ma‟vqe uchun talashish, kichik maktab yoshidagi 
o„quvchilarda boshqalardan o„zini ustun qo„yishga intilish, o„yin faoliyatida 
o„yinchoq talashish, sinfda o„z o„rnini egallashga intilish, o„qituvchisiga nisbatan 
norozilik kayfiyati paydo bo„lganda) hollarda paydo bo„ladi. 
Guruhlararo konfliktlar: Bu jamoat tashkilotlar o„rtasida tarkib topgan normal 
va noformal guruhlar o„rtasidagi konfliktlardir. Masalan, ma‟muriyat va oddiy 
xodimlar o„rtasida, turli bo„limlar xodimlari o„rtasidagi, kasaba uyushmasi va 
ma‟muriyat o„rtasida yuz beradi. 
Psixologik xususiyatlardagi tafovut konflikt kelib chiqishining yana bir jiddiy 
sabablaridan biri hisoblanadi. U muhim va asosiy sabablardan emas, lekin 
psixologik xususiyatlarni hisobga olmaslik mumkin emas. Har bir odam muayyan 
shaxsiy xususiyatga ega: temperament, xarakter, ehtiyoj, maqsad, odat va 
hakozolar. Har bir inson o„ziga xos va yagona. Ammo ba‟zida birgalikda faoliyat 
yurituvchi kishilar o„rtasidagi psixologik tofovutlar konfliktning asosiy sababi 

---

19 
bo„ladiki, buning natijasida insonlar bir-biri bilan nizoli holatlarga tushib qolish 
darajasi yuqori bo„ladi. 
Ba‟zi mutaxasislar shaxsning konflikli tiplari mavjud deb hisoblaydilar. 
Konflikt sabablarining ko„pligi ularning kelib chiqish ehtimolini oshiradi, lekin 
hamisha konfliktli harakatlarga olib kelmaydi. Konfliktga kirgan tamon o„z fikrini 
ma‟qullashlariga urinadi va boshqalarga ham shunday bo„lishga xalaqit beradi. 
Shuning uchun bunday hollarda konfliktlarni boshqarish kerak bo„ladi, zero 
konflikt oqibatlari funksional (konstruktiv) va disfunksional (destruktiv) 
oqibatlarga bo„linadi. Konfliklarni boshqarishning tashkiliy va shaxslararo usullari 
mavjud.
Tashkiliy metodlarga quyidagilar kiradi: 
talablarning aniq-ravshan ifodalanishi, ya‟ni ish natijalariga bo„lgan talablar 
har bir kishiga qanday tushuntirilsa boshqalarga ham xuddi shunday tushuntirilishi 
va aniq huquq va burchlari belgilanishi; 
qulay mexanizmlardan foydalanish, ya‟ni bunda maxsus integrasiya 
xizmatini yaratish va barchaning maqsadini birlashtirish; 
umumiy maqsadni aniqlash va umumiy qadriyatlarning shakllanishi, ya‟ni 
misol uchun o„qituvchi va o„quvchilarning istiqbolidagi hamkorlik; 
turli manfaatlar to„qnashuvi jarayonida faoliyat samaradorligiga zarar 
yеtkazmaydigan rag„batlantirish usullaridan foydalanish; 
Konflikt nazariyasida konflikt vaziyatlarda faoliyatning beshta asosiy 
strategiyasi ajratiladi: