Uchun uning ichki tushunchalar toifalari bilan bo‘ladigan o‘zaro

Ikkinchi juft tushunchalari — bu boshqaruv va rejalashtirish korxona faoliyati ichida rejalashtirish boshqaruvining tarkibiy bo‘g‘ini bo‘lib, uning vazifasi sifatida namoyon bo‘ladi. Agar strategik rejalashtirish haqida so‘z ketsa, menejment bu holatda yangi sifatga ega bo‘ladi: barcha bevosita ishlab chiqarish boshqaruvi bunyod etiladi- gan strategiyaning maqsad va vazifalariga bo‘ysunadi.

Uchinchi juft tushunchalari — bu boshqaruv va tashkil qilish jarayoni. Ishlab chiqarish amaliyotida ushbu ikkita tushuncha o‘zaro almashuviga ega, „tashkil qilish“ so‘zi keng ma’noda ishlab chiqarish sharoitini bunyod etish va ushlab turishda qo‘llaniladi. Òashkil qilish tushunchasi boshqaruvning bir bo‘lagi bo‘lib, rejalashtirish va tashkil qilish esa menejmentning asosiy vazifalaridir.

Òo‘rtinchi juft tushunchalari — bu boshqaruv va nazorat.

Nazorat boshqaruv jarayonining bir qismi, uning vazifasining bir bo‘lagidir. Ammo aniq ishlab chiqarish amaliyotida shunday holatlar mavjudki, tashkil qilishdagi hukm surayotgan nazoratning turi va shakllari shunchalik ko‘p sonlikki, ba’zida menejment uning barcha vazifalarining o‘rnini bosadi. Bu kabi tashkilotlarda nazorat eng kuchli boshqaruv vositasi bo‘lib hisoblanadi va o‘ta qattiq tavsifga ega.

Yana bir, beshinchi juft tushunchalarini ko‘rib chiqamiz. Menejmentning o‘zi nima — fanmi yoki san’atmi? Bu savolga javob berish uncha qiyin emas. Menejment — bu shubhasiz boshqaruv fani, chunki bu mavzu ma’lum obyektiv iqtisodiy qonunlarga asoslanadi. Boshqa tomondan, boshqaruv ko‘p hollarda rahbarning o‘ziga xos qobiliyatlariga, uning odamlar bilan ishlay olishiga,

82

shaxsiy tashabbusiga, fahm-farosatiga bog‘liqdir. Bularning barchasini boshqaruvda ishlata olish — bu san’atdir.

Boshqaruv san’ati — menejmentning, rahbarning qobiliyati, ustomonligi, ijodiyotidir. Shunday qilib, har qanday ijodiy faoliyat sifatida menejment o‘zida fan va san’at elementlarini mujassamlashtirgan. Biz ko‘rib chiqqan toifalar, tabiiyki, menejmentning barcha tushunchalarini qamrab ololmaydi. Ularga yetarli sonda boshqa tushunchalar kiradi. Masalan, qonuniylik, vazifalar, masalalar, maqsadlar, qarorlar, boshqaruv mexanizmi, taktika, strategiya

va boshqalar.

_? Òakrorlash uchun savollar

1. 
   Menejment so‘zining mohiyatini aytib bering.
   
2. 
   Bozor iqtisodiyoti nimalar asosida ko‘riladi?
   
3. 
   Kichik biznesda tadbirkor o‘zida qanday vazifalarni birga qo‘shib bajaradi?