Uchquduq konchilik kasb-hunar kolleji “Elektr stansiyalari va elektr tarmoqlari uskunalariga xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash va montaj qilish bo‘yicha elektromontyor”mutaxasisligi

2.3 O`zgarmas tok dvigatellari ishlashi

• 
  O'zgarmastok dvigatellari aylanish chastotasini keng diapazonda rostlashni talab qiladigan sanoat, transport va boshqa qurilmalarda keng ishlatiladi . O'zgarmas tok mashinasi generator sifatida xam , dvigatelь sifatida ham ishlatilishi mumkin. uzgarmas tok mashinasi dvigatelь sifatida ishlashi uchun uning qo'zg'atish chulg'ami va yakorь chulg'am i o'zgarmas tok manbai gaulanadi. Quzg'atish chulg'amining magnitlovchi kuchi mashinaning asosiy magnit oqimini hosil qiladi. Mashinaning yakorь chulg'amida yakorь toki hosil bo'ladi. Dvigatelning ishlash printsipi , magnit qutblarida qo'zg'atish chulg'am i hosil qilgan asosiy magnit oqimi bilan yakorь tokining o'zaro ta'siriga asoslangan . Bunday o'zaro ta'sir natijasida 'korь chulg'amining simlariga va ular orqali yakorь po'lat o'zagining pazlari tishiga mexanik kuchlar ta'sirqiladi; bu kuchlar elektromagnit moment xosil qiladi b). Dvigatelda bu moment aylan tiruvchi moment bo'ladi va mashinaning yakori aylan tiruvchi moment yo'nalishida aylana boshlaydi .Mashina generator sifatida ishlaganda hosil bo'ladigan elektro magnit moment tormozlovchi moment bo'ladi .
  

dvigatelni ishlatish uchun uning yakorь va qo'zg'atish chulg'amlari o'zgarmas tok manbaiga ulanishi lozim . Bunda yakorь chulg'amidan yakorь toki I va qo'zg'atish chulg'amidan qo'zg'atish toki o'tadi. Qo'zg'atish toki magnitlovchi kuchini , bu magnitlovchi kuch esa dvigatelning magnit oqimini Fq ni hosil qiladi. Yakorь toki yakorь reaktsiyasi magnit oqimi Fya ni hosil qiladi. Dvigatelning yig'indi magnit oqimi Fi = Fq + Fn bilan aniqlanadi . Yakorь toki yakorь chulg'amidan o'tadi va uning qarshiligida kuchlanish pasayishi hosil qiladi . Elektromagnitkuch (E M K) qonuniga binoan yakorь tokining yayig'indi magnitoq mibilan o'zaro ta'siri natijasida yakorga aylantiruvchi moment (M ) ta'sir qiladi va uaylana boshlaydi . Dvigatelning barqaror ishlash rejimida bu moment (M ) nagruzkaning statik (tormozlovchi ) momenti (Ms) ga teng bo'ladi , bunda dvigatel o'zarms tezlik(w =const) bilan ishlaydi . Dvigatel ishlaganda yakor chulg'amining simlai magnit oqimi kuchchiziqlarini kesib o'tadi va ularda elektro magnit induktsiyasi (E M I ) qonun asosida E Yu K hosil qiladi .

• 
  dvigatelni ishlatish uchun uning yakorь va qo'zg'atish chulg'amlari o'zgarmas tok manbaiga ulanishi lozim . Bunda yakorь chulg'amidan yakorь toki I va qo'zg'atish chulg'amidan qo'zg'atish toki o'tadi. Qo'zg'atish toki magnitlovchi kuchini , bu magnitlovchi kuch esa dvigatelning magnit oqimini Fq ni hosil qiladi. Yakorь toki yakorь reaktsiyasi magnit oqimi Fya ni hosil qiladi. Dvigatelning yig'indi magnit oqimi Fi = Fq + Fn bilan aniqlanadi . Yakorь toki yakorь chulg'amidan o'tadi va uning qarshiligida kuchlanish pasayishi hosil qiladi . Elektromagnitkuch (E M K) qonuniga binoan yakorь tokining yayig'indi magnitoq mibilan o'zaro ta'siri natijasida yakorga aylantiruvchi moment (M ) ta'sir qiladi va uaylana boshlaydi . Dvigatelning barqaror ishlash rejimida bu moment (M ) nagruzkaning statik (tormozlovchi ) momenti (Ms) ga teng bo'ladi , bunda dvigatel o'zarms tezlik(w =const) bilan ishlaydi . Dvigatel ishlaganda yakor chulg'amining simlai magnit oqimi kuchchiziqlarini kesib o'tadi va ularda elektro magnit induktsiyasi (E M I ) qonun asosida E Yu K hosil qiladi .