|
Драмадаги асосий образлар. Драманинг қаҳрамонлари алоҳида шахслар эмас, балки бутун Қўзибулоқ қишлоғининг аҳолисидир. Аҳил меҳнаткаш деҳқонлар оммасининг характерли хусусиятлари одамийлик, мардлик, соф кўнгиллилик, вафодорлик бўлиб, бундай олижаноб туйғулар командор ва унинг малайларига бутунлай ётдир. Командор – инсонийлик қиёфасини йўқотган типик феодал. Ёвузлик, тамагирлик, айш-ишрат қилиш, ўз манфаатини халқ ва давлат манфаатларидан устун қўйиш каби ярамас хусусиятлар унга хосдир.
Қаҳрамонларнинг умумий белгиларидан ташқари, уларнинг ҳар бирининг ўзига хос индивидуал хусусият ва одатлари ҳам бор. Севишганлар Фрондосо ва Лауренсия оғир қийинчиликларни енгишга қобилиятли, жасур ва бир-бирига вафодордир, улар ўз бахтларини золимга қарши кураш ғояси билан боғлайдилар. Қизнинг отаси оқсоқол Эстебан ва Фрондосонинг отаси деҳқон Хуан Рижий содда ва мўмин кишилардан золимга қарши бош кўтариб чиққан актив курашчиларга айланадилар.
Батрак Менго ҳам ўзига хос типдир. Севгани (Хасинта) туфайли командордан кўп жабр кўрган бу йигит эҳтиёткорлик билан иш тутади. Ҳокимга қарши кескин ҳаракат этмасликка ундайди. Бироқ командор зулмига чидаб туриш мумкин бўлмай қолган вақтда, у энди тўғридан-тўғри халқни қўзғалиб чиқиш ва золимни йўқ қилишга чақиради. Энг оғир дақиқаларда ҳам Менго ўз қизиқчилиги билан ажралиб туради. Тергов вақтидаги унинг ҳаракати кишида гоҳо ташвиш, гоҳо кулги туғдирса ҳам, лекин судьянинг «уни ким ўлдирди?»- деб берган сўроғига Менго: «Фуентус Овехунский», яъни «Қўзибулоқ» деҳқонлари ўлдирди,- деб қатъий жавоб беради.
Лопенинг новаторлиги ва халққа яқинлиги шундаки, унинг яратган қаҳрамонлари меҳнаткаш омма – эркак ва аёл, ёш ва кексалар – ҳаммасининг ягона мақсади зулмдан қутулиш ва мустақил яшашдир. Бунга эришиш йўли – қўзғолондир. Меҳнаткаш омма феодал ўзбошимчалигига қарши курашда қироллик ҳукуматидан мадад кутади, лекин ёзувчи деҳқонларнинг бу орзулари реал эмаслигини таъкидлайди. Қиролнинг ўлдирилган командор ўрнига янги ва яна ҳам қаттиқ қўл ҳоким юбориш ҳақидаги сўзи бунга яхши далил бўлади.
Асардаги деҳқонлар ўз инсоний фазилатларини, ор-номусларинн сақлай олишлари билан феодал аристократиядан ҳар томонлама устун турадилар. Сарой адабиётида халқ тубан, «кулгили» воқеаларни ифодалашдагина тилга олинса, Лопе халқни ҳақиқий қаҳрамонлар даражасига кўтаради, ўз мустақилликлари учун ҳаёт-мамот кураши олиб борган деҳқонларнинг кучи ва қудратига муносиб баҳо беради.
«Қўзибулоқ» Лопе де Веганинг халқ қўзғолонини ҳаққоний акс эттирган, демократик руҳ билан суғорилган, бадиий пухта ишланган драмасидир. Лопе де Вега бу асарда жуда катта жасорат ва ишонч билан халқ қудрати ҳар қандай зулм-заҳмат, қуллик занжирларини яксон этишга ва ўз мустақиллигини сақлаб қолишга қодир эканини типик образ ва реалистик манзараларда гавдалантирди. Пьесанинг шу давргача ўз қимматини йўқотмай келишининг боиси ҳам мана шунда.
Лопе де Вега Испанияда абсолют ҳокимият кризиси ва феодал-католик реакцияси кучайган даврда яшаб ижод этди. Улуғ мутафаккир Лопе шу тушкунлик муҳитининг тўсиқларини ёриб ўтиб, ҳақиқат йўлини излади, зулм ва адолатсизликларга қарши гуманистик ғояларни катта жасорат билан ҳимоя қилди. Халқнинг ўз тақдирини ўз қўлига олиши, ўз мустақиллиги учун кураши ҳақидаги темани акс эттириши унинг ижодининг демократик характерини белгилаб беради. Шу сабабли Лопенинг жанговар руҳдаги нодир асарлари Испанияда ҳукмрон реакцион доиралар таъкибига учрайди.
Лопе де Вега драматургиясига қизиқиш Россияда XВИИИ асрнинг 30-40-йилларидан бошланди. Сумароков унинг ижодини юксак баҳолаб уни инглиз ёзувчилари Шекспир, Мильтон, итальян ёзувчилари Тассо ва Ариосто билан бир қаторга қўйди. XИX аср бошларида испан адабиёти ва театрини ўрганиш яна кучаяди. Пушкин «Адабиётнинг халқчиллиги ҳақида» (1825) номли мақоласида Лопе де Вегани халқ орзуларининг ифодачиси деб баҳолади. В.Г.Белинский испан драмаси Лопе де Вега ва Кальдерон каби ёзувчилар билан ҳақли равишда фахрланишини таъкидлаб ўтади.
XИX асрнинг 40-йилларидан бошлаб буюк драматургнинг пьесаларини рус тилига таржима қилиш кучаяди. 1870-1880 йилларда «Фуенте Овехуна», («Қўзибулоқ»), «Севилия юлдузи» пьесаларининг саҳналаштирилиши маданий ҳаётда катта воқеа бўлди. Кейинчалик «Ит ўт емас, бировга ҳам бермас» («Бахил»), «Фенисанинг нолалари» пьесалари ҳам рус саҳнасида намойиш этилди. Чор цензураси ёзувчининг энг яхши пьесаларини кўрсатишни тақиқлаб қўйган эди. Фақат Октябрь социалистик революциясигина Лопе де Вега асарларини кенг миқёсда оммалаштириш учун ҳамма имкониятларни яратиб берди. Унинг «Валенсия беваси», «Севилия юлдузи», «Ит ўт емас, бировга ҳам бермас», «Рақс муаллими» сингари 30 дан ортиқ драма ва комедиялари фақат рус тилидагина эмас, балки украин, белорус, арман, грузин, озарбайжон, татар, ўзбек ва бошқа тилларда ҳам саҳнада кўрсатилди. Совет саҳнаси усталари испан драматурги яратган ажойиб пьесаларнинг чуқур гуманистик мазмуни ва бадиий хусусиятларини очиб беришда катта маҳорат кўрсатдилар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
