Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»



Download 6,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet69/214
Sana18.02.2022
Hajmi6,22 Mb.
#455054
TuriУчебное пособие
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   214
Bog'liq
pdf (1)

to‘la suv balansi
 
deb ataladi. Agar bir yoki bir 
necha muvozanat elementlarini o‘lchash imkoni bo‘lmasa va ular suv 
balansi tenglamasining qoldiq a’zosi sifatida aniqlansa, bunday muvozanat 
juz’iy
 
(taxminiy) 
suv balansi
 
deb ataladi. 
Ilmiy va amaliy maqsadlarda yetarli vaqt oralig‘i (bir yil yoki 
o‘rtacha ko‘p yil) uchun tuzilgan suv muvozanatlaridan foydalaniladi. 
Ixtiyoriy tanlangan, yuqoridan yer yuzasi bilan, yon tomonlardan 
uning sirti konturi bo‘ylab o‘tuvchi tik yuzalar bilan va pastdan suv 
o‘tkazmas tog‘ jinslari qatlami bilan chegaralangan hajm (havza) uchun 
suv balansi tenglamasining umumiy ko‘rinishini aniqlash muhim ilmiy va 
amaliy ahamiyatga ega. 
Yuqoridagi shartlarni bajaradigan havza uchun suv balansining 
kirim 
qismi
 
quyidagilardan iborat bo‘ladi: 
- ko‘rilayotgan hajm (havza) yuzasiga yoqqan atmosfera yog‘inlari 
(
X
); 
- havza yuzasida va tuproq­gruntlarda kondensatsiyalangan namlik 
miqdori (
E
1
); 
- havzaga yuza suv oqimi, jilg‘alar, soylar, daryolar ko‘rinishida 
kelib qo‘shilgan suv miqdori (
yuza
Y
1
); 
- yer osti oqimlari ko‘rinishida qo‘shilgan suv miqdori (
osti
yer
Y
1
). 


92 
Suv balansining 
chiqim qismi
 
quyidagi tashkil etuvchilardan iborat 
bo‘ladi: 
- ko‘rilayotgan hajm (havza) yuzasidan bo‘lgan bug‘lanish (
2
E
); 
- havzadan yuza suv oqimi, jilg‘alar, soylar, daryolar ko‘rinishida 
chiqib ketgan suv miqdori (
yuza
Y
2
); 
- havzadan yer osti oqimlari ko‘rinishida chiqib ketgan suv miqdori 
(
osti
yer
Y
2
). 
Muvozanatning kirim qismi chiqim qismidan ko‘p bo‘lsa, 
ko‘rilayotgan hajmda namlik zaxirasi orta boradi va aksincha, chiqim 
qismining kirim qismidan ko‘p bo‘lishi hajmdagi namlik zaxirasining 
kamayishiga sabab bo‘ladi. Shu tufayli tenglamaning kirim va chiqim 
qismlari orasidagi tenglikni hosil qilish uchun uning kirim qismiga 
1
U
ni, 
ya’ni vaqt oralig‘i boshida shu hajmdagi namlik zaxirasini hisobga oluvchi 
a’zoni va tenglamaning chiqim qismiga 
2
U
ni, ya’ni vaqt oralig‘i oxiridagi 
namlik zaxirasini hisobga oluvchi a’zoni qo‘shish kerak. Shularni e’tiborga 
olib, daryo havzasining suv balansi tenglamasini quyidagi ko‘rinishda 
yozish mumkin: 
2
2
yuza
2
2
1
1
yuza
1
1
U
U








osti
yer
osti
yer
У
У
Е
У
У
Е
Х
Tenglamani soddalashtirish maqsadida quyidagicha yoamiz: 
).
U
U
(
)
(
)
(
)
(
1
2
1
2
1
2
1
2








osti
yer
osti
yer
yuza
yuza
У
У
У
У
Е
Е
Х
Ushbu ifodada 
,
1
2
У
У
У
yuza
yuza


,
1
2
Е
Е
Е


osti
yer
osti
yer
osti
yer
У
У
У
1
2


va 
U
U
U
1
2




ekanligini hisobga olib, daryo havzasining suv balansi 
tenglamasini quyidagicha ixchamlashtirish mumkin: 
).
U





osti
yer
У
E
У
Х
Ko‘p hollarda suv balansi tenglamalari gidrologik yil uchun tuziladi. 

Download 6,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   214




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish