Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

 eroziya - tashuvchi sel jarayoni; 
-
 eroziya - siljituvchi sel oqimi;
-
 siljituvchi sel jarayoni.
Ushbu turlarning birinchisi suv va loyqa oqiziqlar oqimlarining 
paydo bo‘lishi va daryo yoki soy o‘zanida harakatlanishi bilan bog‘liq 
bo‘ladi. Qolgan ikkitasi o‘zanda katta zichlikka ega bo‘lgan loyli va loy-
toshli oqimlarning hosil bo‘lishiga olib keladi. Ushbu har uch turdagi 
jarayon o‘zining xavfli tarzda namoyon etishi bilan ajralib turadi.
Eroziya - tashuvchi sel jarayoni.
Bu jarayon gidrologik nuqtai 
nazardan yetarli darajada yaxshi o‘rganilmagan. Chunki eroziya - 

---

176 
tashuvchi sel jarayoni o‘ta murakkab bo‘lib, quyidagi geologik, gidrologik 
va meteorologik omillar bilan chambarchas bog‘liqdir: 
- jala va boshqa turdagi yomg‘irlarning yog‘ish jadalligi, 
davomiyligi; 
- yomg‘ir tomchilarining o‘lchamlari, ularning yer sirtiga tushishi va 
sachratma eroziyaning yuzaga kelishi; 
- yomg‘ir suvlaridan yer sirtida yuza oqim hosil bo‘lishi va uning 
harakatlanishi; 
- daryo yoki soylarning suv to‘plash havzalarida yuza oqim ta’sirida 
turli ko‘rnishdagi suv eroziyasining namoyon bo‘lishi; 
- suv-loyqa oqiziqli yuza oqimlarning daryo o‘zaniga quyilishi va sel 
oqimlarining shakllanishi; 
- kichik jilg‘alar, kichik soylar va daryolardagi sel oqimlarining 
qo‘shilishi natijasida sel toshqinlarining hosil bo‘lishi; 
- sel toshqinlarining o‘zanda harakatlanishi va ularni belgilovchi 
omillarni hisobga olish va boshqalar. 
Sel oqimi tarkibidagi turli o‘lchamdagi oqiziqlarning harakati 
o‘zandagi tezlik va uni belgilovchi nishablik bilan bog‘liqdir. Ta’kidlash 
lozimki, ivishi oson kechadigan va zaif holatda birikkan tuproq-
gruntlarning o‘zandagi harakati kichik nishabliklarda ham kuzatiladi.