Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

 
daryo suvining mi-
nerallashuvi
 
deb, uning bir litrida mavjud bo‘lgan 
gramm 
yoki
milligram 
miqdoridagi erigan moddalarga aytiladi.
 
O.A.Alyokin barcha tabiiy suvlarni, shu jumladan, daryo suvlarini 
ham ular tarkibidagi anionlar miqdoriga bog‘liq holda quyidagi uchta 
sinfga bo‘lgan: 
1) gidrokarbonatli (karbonatli) suvlar: ularda 
/
3
HCO
va 
//
3
CO
anionlari boshqa anionlarga nisbatan ko‘p bo‘ladi; 
2) sulfatli suvlarda ­ SO
4
'' anionlari ko‘p; 
3) xloridli suvlarda Cl' anionlari ko‘p bo‘ladi. 
Yer kurrasidagi daryolarning juda katta qismi gidrokabonatli suvlar 
sinfiga mansubdir. Ulardan so‘ng sulfatli suvlar va oxirida xlorli suvlar 
sinfi turadi. 
Daryolarning to‘yinish manbalariga va suv rejimi davrlariga bog‘liq 
holda asosiy ionlar orasidagi nisbat yil davomida o‘zgarib turadi. 
Ko‘pchilik daryolarda toshqin va to‘linsuv davrlarida 
/
3
HCO
anionlari va 
Ca'' kationlari miqdori nisbatan ortsa, kam suvli davrda SO
4
'', Cl' anionlari 
va Na' kationlari ko‘payadi (18.1, 18.2­rasmlar). 
Ayrim daryolar to‘yinish manbalariga bog‘liq holda minerallashuv 
darajasi bo‘yicha yilning turli davrlarida turli sinflarga mansub bo‘ladi. 
Masalan, Amudaryo yozda (iyul­avgust), asosan, muzlik suvlari hisobiga 
to‘yingani uchun gidrokarbonatli sinfga mansub bo‘lsa, qishda (yanvar­ 
mart) xloridli sinfga, qolgan vaqtlarda esa sulfatli sinfga mansub bo‘ladi. 
Shunga o‘xshash, Lena daryosi to‘linsuv davrida gidrokarbonatli sinfga 

---

164 
tegishli bo‘lsa, qishda esa xloridli sinfga kiradi. 
Tabiiy suvlarning minerallashuv darajasiga, ya’ni tarkibida erigan 
moddalar miqdoriga bog‘liq holda O.A.Alyokin tomonidan quyidagi 
to‘rtta guruhga ajratilgan: 
1. Kam minerallashgan suvlar: minerallashuv darajasi 200 mg/l, 
ya’ni har litr suvda 200 milligrammcha erigan modda bo‘ladi. 
2. O‘rtacha minerallashgan suvlar (200­500 mg/l). 
3. Yuqori darajada minerallashgan suvlar (500­1000 mg/l). 
4. O‘ta minerallashgan suvlar (1000 mg/l dan katta). 
Yer kurrasidagi daryolar suvining minerallashuvi ular suv 
to‘playdigan havzalarning namlik darajasi bilan bog‘liqdir. Masalan, nam 
iqlimli hududlarda daryolar suvi minerallashuvi juda kichik (Amazonka 
daryosida 35­50 mg/l ga teng) bo‘lsa, qurg‘oqchil hududlarda (O‘rta 
Osiyo, Qozog‘iston) 1000 mg/l dan ortadi. 
Daryolar suv sarfi bilan minerallashuv darajasi orasida teskari 
bog‘lanish mavjud, ya’ni suv sarfining ortishi natijasida minerallashuv 
darajasi kamayadi (18.1, 18.2­rasmlar).