Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

5.6. Tekstti oqıń.
Qanatlı sózler
Biz sizler menen ullı ózgerisler bosaǵasında turmız! Olar bir kúnde bolmaydı áste – aqırınlıq penen keledi. Iske kirisiń isene beriń bul júdá jaǵımlı háreket boladı. Bul – Jańa Erada jeke ómirińizdi jolǵa qoyıp alıwǵa baylanıslı (yaǵnıy bunı pútkilley Keleshek Erası dep atamaqta).
Qanatlı sózler. Olar az. Kóp bolıwı da shárt emes. Sebebi hár bir sóz bir pud altınnan da awır. Qanatlı sózler sonday kúshke iye, olardı … jazıw kerek. Bunı ózińiz de dizip jaza alasız. Áne, sonday ózgerisler boladı. Bul jol arqalı biytaplıq tóseginen turǵan, finans jetispewshiliginen qutılǵan, qábilet qırların ashqan, hár bir adam quwanıshtan tolıp – tasıp jasay baslaǵan. Mine, ájayıp qanatlı sózler:
Men isley alaman!
Men de bári de jaqsı boladı!
Meniń qolımnan keledi!
Men buǵan múnásippen!
- eń kúshli sóz bolsa:
Men niyet ettim
Házir – aq hawazıńızdı shıǵarıp aytıń: «Men qáleymen» keyin «men niyet ettim» deń.
Sóylesiw uslubıńızdı ózgertiw yaki ózgertpew siziń jeke qararıńızǵa baylanıslı. Sóz baylıǵıńızdı kórip shıǵıp, onı jeńislerge alıp barıwshı leksika menen toltırıń.
Eń áhmiyetlisi Baxıtlı Juldızıńızǵa iseniń. Buǵan hasla gúmanlanbań. Sebebi hár bir adam óziniń Baxıtlı Juldızı astında tuwılǵan hám jasap atır.
5.7. «Sóylew mádeniyatı» tekstiniń ishinen astı sızılǵan sózlerdi terip, mánisi jaqın sózlerdi tabıń.
5.8. Sóylewge baylanıslı naqıl – maqallar, qanatlı sózlerdi jazıń.
5.9. Qanatlı sózlerdiń kestesin dúziń.
5.10. Ózlerińiz gazeta – jurnallardan qanatlı sózlerdi tawıp jazıń.
Qaraqalpaq tiliniń sóz baylıǵı
Tilimizdiń sózlik baylıǵına erte dáwirden baslap házirge deyin qollanılıp kiyatırǵan barlıq sózler kiredi. Máselen: taw, tas, samal, aǵash, dawıl, jawın, kól, dárya, jer, suw, al, ber, kór, bas hám t.b. sıyaqlı sózler tilimizde áyyem zamanlardan beri qollanıladı.
Tildiń sóz baylıǵı turmıstaǵı hár túrli ózgerisler menen jańalıqlarǵa baylanıslı tolıǵıp, bayıp baradı. Jámiyetlik óndiristiń, ekonomikanıń, ilim hám texnikanıń, mádeniyattıń hám tarawlardıń rawajlanıwı menen tildiń sózlik quramına kompyuter, internet, planshet, bakalavr, magistr, akademik, kredit, bazar ekonomikası, isbilermen sıyaqlı jańa sózler kiredi.
Tildiń leksikalıq baylıǵın tek joqarıdaǵı sózler ǵana kórsetip qoymaydı. Tilimizde burınnan qollanılıp júrgen sózler hár túrli usıllar menen jańa sózlerdi payda etedi. Máselen: túbir sózlerge sóz jasawshı qosımtalardıń qosılıwı arqalı (suw – shı, balıq – shı, bas – shı – lıq, basla – ma, bas – pa – xana), sózlerdiń birigiwi (jarǵanat, qolǵap, Xojeli, Qońırat, búgin, bıyıl, shegara hám t.b.) sózlerdiń juplasıwı (kiyim – kenshek, er – júwen, jıyın – terim, egin – tegin, qawın – qámek, úyin – úyin, úyir – úyir, pada – pada hám t.b.), sózlerdiń dizbeklesiwi (millet aralıq, awıl xojalıq, shaytan tawıq, qara úy, jer tóle hám t.b.) arqalı sózler jasalıp, tildiń leksikası bayıp otıradı.
Tildiń sóz baylıǵı basqa tillerdiń tásiri arqalı da bayıydı. Házir ádebiy tildiń leksikasında orıs tili hám basqa tillerden kirgen sózler ádewir bar.