Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

 
U
2 
kuchlanish,  birinchi  g‘altakdagi  U
1 
kuchlanishdan  kam  bo‘ladi. 
N 
marta 
kam  bo‘lgan  W
2
  ikkinchi  g‘altakni  o‘rami,  birinchi  g‘altakning  W
1 
o‘ramidan 
kamligi quyidagi nisbatdan aniqlanadi, ya’ni. 
2
1
2
1
W
W
U
U

                                               (4.1) 

---

 
50 
G‘altaklar  o‘ramlari  sonining  bir-biriga  nisbatini  transformatsiyalash  
koeffitsienti deyiladi va 
K
U
(n
U
)
 belgilanadi. 
  
2
1
)
(
W
W
n
K
u
u

                                 (4.2) 
Shu belgilar asosida 
n
n
U
U

2
1
                                  (4.3) 
Agar  kuchlanish  transformatorni  ikkinchi  chulg‘amiga  yuklama  ulangan 
bo‘lsa unda 
U
2
. E.Yu.K dan, ikkinchi g‘altagida yo‘l qo‘yilgan isrofini qiymatiga 
kam bo‘ladi. Bu qiymat kam bo‘lgani uchun uni inobatga olmaslik mumkin unda  
U
1
=U
2
·
n
n
 ; 
n
n
U
U
1
2

                                     (4.4) 
Kuchlanish transformatorni pasportida ularni transformatsiya koeffitsienti  
 
Kuchlanish transformatorlarni to‘g‘ri 
ulash  uchun  o‘zaro  va  yo‘nalgan 
quvvat releni o‘lchash, vatmetrni va 
schyotchiklarni  chulg‘amli  chiqish 
kistichlarini 
belgilab 
(markillab) 
chiqishadi, 
quyidagi 
birinchi 
chulg‘amni 
boshlanishini 
– 
A, 
oxirini  –  X,  ikkinchi  chulg‘amni 
boshlanishi 
– 
a, 
oxirini 
X. 
Kuchlanish  transformatorni  ulashda 
birinchi 
g‘altagini 
boshlanishini 
fazalarga 
ulanadi, 
oxirini 
bir 
nuqtaga  (nol  nuqtaga)  ulashadi. 
Agar ularni fazalar ora kuchlanishga 
ulashda, 
birinchi 
chulg‘amni 
boshlanishini 
boshlanishi 
fazaga 
ulaydi ularni ketma ketligiga qarab. 
4.30 – rasm. Kuchlanish transformatorini 
chulg‘ami boshlanishini va ohirini 
belgilash. 
kasr  hisobida  keltirilgan,  suratda  –  birinchi  chulg‘amni  nominal  kuchlanishi, 
maxrajda – ikkinchi g‘altakni nominal kuchlanishi. 

---

 
51 
Masalan  transformatorni  pasportida 
100
10000
  berilsa,  bu  shuni  ko‘ratadi,  u 
kuchlanishi 10 kV tarmoqqa ulanadi uni transformatsiya koeffitsenti. 
Masalan,  ikkita  kuchlanish  transformatorini  fazalar  aro  kuchlanishga  AC  va 
BC  ulanishida, fazalarni ketma  ketligi  A,  B,  C  birinchi  kuchlanish transformator 
ulanadi  fazani  boshlanishi  A  fazaga,  oxiri  –  faza  B,  ikkinchi  transformatorni 
boshlanishi faza B, oxiri faza C. 
Ikkinchi  chulg‘amni  boshlanishini  va  oxirini  markirovkalashda  (belgilashda) 
uni boshlanishini “n” ikkinchi g‘altakdan tok chiqadigan qismini belgilanadi, 4.30 
- rasmda ko‘rsatganday. 
Agar  birinchi  g‘altakka  tok  kiradigan  joyni  N  bilan  belgilansa,  ikkinchi 
g‘altakda tok chiqadigan joyini “n” bilan belgilanadi. 
Shu  usul  asosida,  ya’ni  markirovka  va  g‘altakni  ulashda  reledan  o‘tyatkan 
tokni  yo‘nalishi,  4.30  -  rasmda  ko‘rsatilganday,  kuchlanish  transformator  orqali 
uni ulanishiga tokni yo‘nalishi shunaqa bo‘ladi. Tarmoqni to‘g‘ri ulanganday. 
Kuchlanish  transformatorlar  bir  fazali  va  uch  fazali  bo‘ladi.  Bir  fazali 
transformatorlar  qo‘yilgan  vazifasiga  qarab  o‘zaro  har  xil  sxemaga  ulanishi 
mumkin.